انواع بذرمال گندم و جو – روش های ضدعفونی بذر

تاریخچه بذرمال کردن:

افزودن مواد به دانه به منظور بهبود تولید محصول بیش از ۴۰۰۰ سال پیش آغاز شد. بسیاری از شیوه‌‌های اولیه کاهش لکه های ناشی از قارچ‌‌ها در گندم مورد هدف قرار گرفت. محصولات معرفی شده در ۴۰ سال گذشته، از جمله قارچ‌‌کش، حشره‌‌کش و محصولات کنترل نماتد، در جهت حفاظت محصولات از بسیاری از آفت‌‌کش‌‌ها استفاده شد{۷}. مفهوم بذرمال استفاده و کاربرد عوامل بیولوژیکی و شیمیایی است که اساساً می‌‌تواند کار کنترل انجام دهند؛ برای بهبود ایمنی محصول که به نوبه خود منجر به استقرار گیاهان سالم و قوی شده و در نتیجه به عملکرد بهتر گیاه کمک کرده و سبب افزایش جوانه‌‌زنی بذرها، محافظت گیاهچه ها از بیماری‌‌های فصل و آفات در نتیجه بهبود ظهور محصول و رشد می‌‌شود. همچنین بذرمال کردن باعث تراکم بوته، بهبود و بهره‌‌وری بالاتر بذر می‌‌شود{۸}.

اهداف کلی بذر مال کردن بذور گندم و جو:

• افزایش قدرت جوانه زنی بذر
• افزایش حجم ریشه و استقرار بهتر گیاهچه
• ضد عفونی کردن بذور برای کنترل و پیشگیری از بیماری ها و آفات

اهمیت بذر مال کردن گندم و جو:

بذر مال کردن بذور گندم و جو یکی از مهمترین مراحل آماده‌سازی بذر قبل از کاشت است که نقش بسیار مهمی در سرعت جوانه زنی و استقرار گیاهچه در خاک دارد. شایان ذکر است که عدم توجه به تکنیک بذر مال قبل از کاشت، احتمال جوانه زنی پایین و استقرار ضعیف گیاهچه‌ها افزایش می‌یابد که نهایتاً به کاهش عملکرد محصول منجر می‌شود.

آغشته کردن بذرهای گندم با ترکیبات خاصی مانند هیومیک اسید، آمینو اسید و فولویک اسید، باعث تقویت بذر و بهبود جوانه زنی می‌شود. همچنین این فرآیند مزایای متعددی از جمله یکدست سبز شدن، افزایش حجم ریشه، قدرت جذب بیشتر مواد، افزایش درصد سبزینگی و پیشگیری از بیماری‌ها را به همراه دارد. به عبارت دیگر، بذر مال کردن گندم و جو باعث افزایش سرعت جوانه‌زنی، رشد بهتر ریشه و ساقه، کاهش مصرف سموم شیمیایی و در نهایت افزایش عملکرد محصول می‌شود.

در این مقاله، ما انواع کودها و سموم بذر مال گندم و روش‌های مختلف بذر مال را به شما معرفی خواهیم کرد تا با درک صحیح اهمیت بذر مال کردن و اجرای اصولی آن به افزایش چشمگیر محصول و کیفیت گندم و جو دست یابیم.

مزایای بذر مال کردن گندم و جو (فواید بذر مال کردن گندم و جو):

1- افزایش یکنواختی سبز شدن مزرعه: بذرمال باعث می‌شود که همه بذرها تقریباً هم‌زمان جوانه بزنند و رشد کنند، که منجر به یک محصول یکنواخت‌تر می‌شود.

2- کاهش مصرف سموم شیمیایی: با کنترل آفات و بیماری‌ها در مرحله اولیه رشد، نیاز به استفاده از سموم شیمیایی در طول دوره رشد گیاه کاهش می‌یابد.

3- بهبود مقاومت گیاهچه در برابر تنش‌های محیطی: گیاهچه‌هایی که با بذر مال شده‌اند، معمولاً قوی‌تر و سالم‌تر هستند و بهتر می‌توانند با شرایط نامساعد محیطی مانند خشکسالی، سرما و شوری خاک مقابله کنند.

4- افزایش عملکرد محصول: تمام مزایای ذکر شده در نهایت منجر به افزایش عملکرد محصول و بهبود کیفیت آن می‌شوند.

5- تسریع جوانه‌زنی: مواد مغذی موجود در پوشش بذرمال، به عنوان منبع غذایی اولیه برای جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه عمل می‌کنند و در نتیجه سرعت جوانه‌زنی افزایش می‌یابد.

6- تقویت سیستم ایمنی گیاهچه: پوشش محافظتی بذرمال، از گیاهچه در برابر بیماری‌ها و آفات محافظت کرده و سیستم ایمنی آن را تقویت می‌کند.

7- بهبود جذب عناصر غذایی: مواد مغذی موجود در پوشش بذرمال، جذب بهتر عناصر غذایی توسط گیاهچه را تسهیل می‌کنند.

8- کاهش هزینه‌های تولید: با افزایش عملکرد محصول و کاهش مصرف سموم شیمیایی، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد.

چگونه یک بذر‌‌مال مناسب انتخاب کنیم؟

انتخاب یک بذرمال بطورکلی بستگی به شرایط ذیل دارد:
۱. نیازهای غذایی گیاه مورد نظر
۲. قوه نامیه و انرژی جوانه‌‌زنی بذر
۳. اندازه بذر (درشت یا ریز)
۴. خصوصیات فیزیکی خاک
۵. خصوصیات شیمیایی خاک
۶. اهداف مد نظر از بذرمال کردن: گاهی بذرمال کردن برای تغذیه گیاه و یا در اختیار گذاشتن ریز‌‌مغذی‌‌ها برای گیاه می‌‌باشد و یا بوسیله هورمون‌‌های رشد و تنظیم‌‌کننده رشد موجب تحریک جوانه‌‌زنی گیاه را فراهم می‌‌کنیم. به همین منظور گاهی می‌‌توان یک یا دو یا چند هدف را همزمان دنبال کرد. اما به طور کلی هدف اولیه از بذرمال کردن یکنواختی جوانه‌‌زنی بذر و رشد اولیه گیاه و در نتیجه سطح سبز یکنواخت و مطلوب مزرعه می‌‌باشد. کمبودهای غذایی گیاه را بعد از استقرار آن با روش بذر مال مناسب، می‌‌توان جبران نمود{۲}.

از چه کودها و سمومی برای بذر مال گندم و جو استفاده می شوند؟

ترکیبات چند نمونه کود و سم قارچ کاش را برای بذر مال استفاده می کنند که در ادامه به صورت کامل معرفی خواهیم کرد.

معرفی انواع کود بذر مال گندم:

کودهای بذر مال گندم انواع مختلفی دارند که هر کدام ترکیبات و ویژگی‌های خاص خود را دارا هستند. این کودها حاوی عناصر غذایی ضروری روی، کلسیم، آمینو اسید، فولیک اسید، هیومیک اسید و جلبک دریایی هستند که برای رشد اولیه گیاه بسیار مهم‌اند. علاوه بر این، از سموم قارچ کشی مانند: اینشور پرفرم، کاربندازیم، کاربوکسین تیرام و دیفنوکونازول استفاده می شود.

حشره کش هایی مانند کروزر و گائوچو نیز برای ضدعفونی بذور گندم و جو به منظور پیشگیری و کنترل تریپس پنبه، حشرات ناقل بیماریهای ویروسی سیب زمینی، کرم مفتولی ریشه، شپشک ریشه گندم، موریانه، لارو آبدزدک، ملخ، جیرجیرک و سایر آفات بذور قابل استفاده است.

کودهای پر مصرف بذرمال گندم و جو عبارتند از:

کود روی

روی (Zinc) یکی از ریزمغذی‌های ضروری برای رشد و نمو گیاهان، از جمله گندم، است. شدت و افزایش جوانه زنی بذر گندم به کمک عنصر روی انجام می گیرد. کمک به ریشه دهی زیاد و در نتیجه افزایش جذب عناصر میکرو و ماکرو از جمله مزایای کاربرد روی در بذر مال گندم است.

کود آمینواسید

به دلیل کمبود آمینو اسید در سلول های گیاه جهت افزایش عملکرد گندم موقع بذر مال باید آمینو اسید در دسترس گیاه قرار گیرد. آمینو اسید کود محرک زیستی برای گندم است و کیفیت محصول را افزایش می دهد. توصیه می شود مصرف آمینواسید را در برنامه کودی و آبیاری گندم حتما استفاده کنید.

کود هیومیک اسید

همه می دانیم اسید هیومیک برای افزایش جوانه‌زنی گندم، بهبود عملکرد و کیفیت دانه‌های گندم، افزایش جذب عناصر غذایی توسط گندم به اصلاح ساختمان خاک نیز کمک می‌کند.

کود فولیک اسید

فولیک اسید عامل رشد گیاهی گندم و کیفیت و عملکرد گیاهان را افزایش می دهد. این کود آلی باعث جذب عناصر غذایی می شود.

کود جلبک دریایی

جلبک دریایی شامل عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم روی و منیزیم است. عناصر میکرو نظیر آهن و روی باعث افزایش سلامت گیاه و بهبود عملکرد آن می‌شود.

روش‌‌های بذرمال کردن بذرها:

1- روش بشکه‌‌های دوّار: برای بذرمال کردن بذور می‌‌توان از بشکه‌‌های دوّار استفاده کرد. در این روش، بذر، سموم و کود را داخل بشکه می‌‌ریزند و با یک دست حول محوری دایرهای شکل می‌‌چرخانند. این روش برای بذرهای کم و محدود توصیه می‌‌شود. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.

2- روش بیل و پارو: برای استفاده از این روش، ابزار و وسایلی مانند: پارو یا بیل، زیرانداز، سطل و غیره لازم است. در این روش بذر و سم را به مقدار لازم روی نایلون یا زمین تمیز می‌‌ریزند و به وسیله پارو یا به وسیله بیل کاملاً به هم می‌‌زنند تا بذر کاملاً آغشته به سم گردد. به این منظور نیز می‌‌توان اندکی بذر را مرطوب نمود تا سم بهتر به بذر بچسبد. بعد از ضدعفونی، بذر را زیر پوشش مناسبی قرار داده یا اینکه داخل کیسه ریخته شود. این روش برای بذرهای کم و محدود توصیه می‌‌شود. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.

3- روش خیساندن بذر در محلول بذر مال:

در این روش بذرها را به مدت ۸ الی ۱۲ ساعت در محلول بذر مال غوطه‌ور می‌کنیم. این روش باعث جذب عمیق‌تر مواد مغذی توسط بذر می‌شود. البته باید توجه داشت که پس از خیساندن، بذرها باید در سایه خشک شوند و سپس کاشته شوند.

4- روش ضدعفونی با ماشین بوجاری: ضدعفونی با ماشین بوجاری بهترین روش است. در این روش دقت دستگاه بوجاری مهم است. چون در مخزن باید به مقدار لازم سم وجود داشته باشد و دستگاه به طور مرتب کنترل شود {۴}. پس از بذرمال کردن بذرهای آغشته به بذرمال را در سایه به دور از نور خورشید پهن کرده ( به مدت ۲۰ دقیقه) و پس از خشک شدن بذرها اقدام به کشت کنید.
ابتدا مقدار معینی از بذر داخل ظرف مناسب تمیزی ریخته می‌‌شود. سپس متناسب با مقدار بذر مصرفی، کود به آن اضافه شده و برای چند دقیقه محتویات ظرف به خوبی تکان داده می‌‌شود تا از آغشته شدن کلیه بذور به کود اطمینان حاصل گردد. سپس بذرها برای کاشت آماده هستند. در صورت آماده نبودن شرایط کاشت، بذرها در مکان مناسب تمیزی (دور از نور مستقیم خورشید و ترجیحاً هوای سرد و خشک نگهداری می‌‌شود). نگهداری بذور در این شرایط بیش از ۲۴ ساعت توصیه نمی‌‌شود. برای چسبناک کردن بذور از مواد متعددی استفاده می‌‌شود. مقدار مواد چسباننده مصرفی بسیار مهم می‌‌باشد چرا که اگر ماده چسباننده بیش از نیاز استفاده گردد، موجب چسبیدن بذرها به یکدیگر شده و در حالتی که کمتر از نیاز اضافه گردد مقدار کود اندکی را بر روی خود جای خواهد داد {۵}.

 منابع
۱- خسروی، ه. جایگاه کودهای زیستی در کشت حبوبات. موسسه تحقیقات خاک و آب.
۲- ماکنالی، م. ۱۳۹۰.خدمات مشاوره‌‌ای، فنی مهندسی مزرعه سبز
۳- مهدی‌‌زاده، م. و خواجه حسینی، م. ۱۳۹۲. بررسی عوامل موثر بر جوانه‌‌زنی بذر هالوفیت‌‌ها. اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار.
۴- کتاب راهنمایی تدریس ضدعفونی بذر.chap.sch.ir/sites/default/files/lbooks/
5- نبی‌‌غیبی، م.، اسدی، ف. و مهدی‌‌طهرانی، م. ۱۳۹۳.برنامه جامع حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه، دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه ذرت.
۶- Bulletin 638. Seed treatment. Ohio state University. Ohionline .age .ohio- state.Edu- Your Link to information, News, and Education.
7- Ray KnakephD. The Overal value of seed treatment.https://www.epa.gov/sites/production/files/
8- Sridhar, S., Ashok Kumar, S., AbarnaThooyavathy, R. and Vihayalakshmi, K. 2013. Seed treatment Techniques. Gentre for Indian Knowledge systems, ChennaiRevitalisingRainfed Agriculture Network.