بیماری پژمردگی فوزاریومی سیب زمینی و راه های کنترل آن

کشاورزان زیادی به دلیل آلوده شدن مزرعه و زمین کشاورزیشان به قارچ فوزاریوم و بروز پژمردگی در محصولاتشان خسارات‌های سنگینی را متحمل شده‌اند. باید بگوییم که به قول شعار معروف (پیشگیری بهتر از درمان) باید از بروز بیماری جلوگیری کرد. که این امر هم فقط با دانستن اطلاعات لازم در خصوص عامل بیماری‌زا و روش‌های پیشگیری امکان‌پذیر است.

فوزاریوم چیست؟

پژمردگی فوزاریومی یا بوته‌میری بیماری گسترده گیاهی ناشی از قارچ‌های ساکن خاک به نام Fusarium oxysporum می‌باشد. گونه‌های گیاهی زیادی به این قارچ حساس هستند. از جمله محصولات غذایی اقتصادی و مهمی چون: سیب زمینی، گوجه فرنگی، حبوبات، خربزه و… . بیماری‌های ناشی از قارچ فوزاریوم بیشتر در خاک‌های گرم دیده می‌شود زیرا فوزاریوم در دمای بالاتر از ۲۴ درجه سانتی گراد رشد می‌کند.

فوزاریوم نماینده پاتوژن‌های خاکی است. مدت طولانی به صورت کلامیدوسپور در خاک زندگی می‌کند، به ریشه‌ها نفوذ می کند، در بافت‌ها گسترش می‌یابد، در آوندهای آوند چوبی کلونیزه می‌شود و باعث زردی سیستمیک، پژمردگی و مرگ در گیاهان می‌شود.

پژمردگی فوزاریوم یک تهدید بزرگ برای کشاورزی است  و در بین 10 مخرب‌ترین پاتوژن گیاهی قارچی در سراسر جهان قرار دارد. فوزاریوم علاوه بر بیماری پژمردگی، برخی از سویه‌های آن می‌توانند باعث پوسیدگی ساقه یا ریشه شوند که منجر به کاهش عملکرد جدی در محصولات آسیب دیده می‌شود.

مجموعه‌های قارچی به صورت کلونی‌های با رنگ روشن به رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی و قرمز وجود دارند. این عوامل بیماری‌زا با تولید هاگ و انتشار آن‌ها تولید مثل می‌کنند.

روند آلوده شدن گیاه توسط فوزاریوم

قارچ فوزاریوم آکسیسپوروم توانایی زنده‌مانی بالایی دارد و می تواند مدت‌ها در خاک و باقی‌مانده‌ی گیاهان، زنده بمانند. حتی می‌توانند مدت‌ها بدون حضور میزبان زنده باقی بمانند.

این قارچ به سرعت ریشه گیاه را آلوده می‌کند و پس از ورود میسلیوم قارچ به ریشه و انتقال از طریق آوندها به بافت‌های مختلف گیاه، کل گیاه را درگیر می‌کند و جذب آب و مواد غذایی گیاه را محدود می‌کند از این رو گیاه پزمرده و در نهایت می‌میرد.

عامل بیماری پوسیدگی فوزاریومی سیب زمینی 

عامل بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی Fusarium Dry Rot قارچ .Fusarim solani(Mart.) Sayd. & Hans  می باشد.

• بسیاری از گونه های فوزاریوم موجب پوسیدگی خشک می شوند.
• پوسیدگی خشک، بیماری ویژه انباری است که در این بیماری عامل بیماری از راه زخم های ایجاد شده در زمان برداشت و جابجایی وارد غده ها می شود.
• این بیماری انتشار گسترده ای دارد و در سراسر دنیا در سیب زمینی ها یافت می شود.
• این بیماری در غده های موجود انبار و نیز در غده های بذری کاشته شده پوسیدگی ایجاد می نماید.
• عامل شایع تر این بیماری قارچ Fusarimum solani (Mart.) Snyd. & Hans است اگرچه هوکر عامل بیماری پوسیدگی خشک غده ها و قطعات بذری را در دو گونه    Fusarimum solani و F. roseum معرفی کرده است و F. sambucinum بیمار گر پوسیدگی خشک غده های انباری در آمریکای شمالی است.گونه  Fusarimum solani گونه غالب و مهاجم می باشد. هر سه گونه روی محیط PDA رشد می کنند ولی Fusarimum solani رشد کمتری نسبت به دو گونه دیگر دارد اما توده میسلیومی متراکم تری ایجاد می کند که با مسن شدن محیط به رنگ ارغوانی در می آید. در حالیکه رنگ پر گنه F. sambucinum نارنجی روشن تا صورتی روشن و رنگ  پرگنه F. roseum صورتی مایل به قرمز است.

انتشار پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی

بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی در قطعات بذری سیب زمینی به وسیله گونه های مختلف فوزاریوم (.Fusarium spp) ایجاد می شود این بیماری مهمترین بیماری سیب زمینی در انبار شناخته شده است. غده ها به هنگام برداشت زخمی شده و آلوده می شوند و در انبار به دلیل شرایط مناسب بیماری توسعه می یابد.

این بیماری ابتدا در سال ۱۹۰۴ توسط پتی بریج شناخته شد و به علت ورود بی رویه غده های آلوده به ایران هم اکنون این بیماری در اکثر مناطق به خصوص در آذربایجان، اصفهان، شهرکرد، کاشان، تهران و خراسان شیوع دارد.

علایم بیماری

غده های سیب زمینی بذری و غده هایی که در انبار نگهداری می شوند به بیماری آلوده شده و بعد از حدود یک ماه در محل زخم لکه های کوچک قهوه ای رنگ ظاهر می شوند که به تدریج گسترش یافته و به سطح غده های آلوده چروکیده و فرورفته می شود. بافت های مرده خشک شده و میسلیوم و اسپورهای قارچ ممکن است روی قسمت های آلوده ظاهر شوند. بافت های داخلی قهوه ای شکلاتی شده و حفره هایی بوجود آمده که کم و بیش پر از میسلیوم و اسپورهای قارچ بوده که به رنگ زرد صورتی یا قرمز دیده می شوذ، غده ها سرانجام مومیایی چروکیده و خشک می شوند.

زیست شناسی و چرخه بیماری

گونه های فوزاریوم قادرند سال ها در خاک باقی بمانند. اما آلودگی های اولیه بیشتر توسط غده های آلوده صورت می گیرد. آلودگی ثانویه نیز بوسیله زخم های ایجاد شده انرژی غده ها صورت می گیرد. خاک نیز توسط غده ها و قطعات بذری آلوده می شود.

مدیریت تلفیقی پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی

پیشگیری از بیماری: برداشت پس از مرگ شاخ و برگ میزبان، دقت در برداشت و جابجایی غده ها، شستشوی غده های آلوده، عدم برداشت غده ها در هوای سرد و یخبندان نگهداری غده ها در دمای پایین (۱۸-۱۳ درجه سانتی گراد) به مدت سه هفته در ابتدای مرحله انبارداری و تهویه مناسب جهت ترمیم زخم های به وجود آمده در غده ها به کاهش آلودگی کمک می کند.

استفاده از ارقام مقاوم و متحمل.

ضد عفونی بذور با سموم قارچکش مانند تیابندازول، کاپتان و مانب .

ضد عفونی انبار و سیلو با محلول ۵ درصد فرمالین و یا محلول ۲ درصد سولفات مس.

استفاده از عوامل هم ستیز مانند قارچ های Tricoderma و Gliocladium در مرحله گیاهچه.