پروانه برگخوار انجیر و راه های کنترل آن

.Ocnerogyia  amanda  Stgr

.Lymantriidae,  Lep

پروانه برگخوار انجیر در ایران در سال ۱۳۶۲ توسط عبایی گزارش شده است. لارو  این پروانه در استان های فارس ،مرکزی و شمال کشور به شدت روی درختان انجیر فعالیت داشته و از برگ ها تغذیه می نماید و اهمیت آن زیاد می باشد.

انجیر یکی از درختانی است که از دوران باستان کاشته می شده و میوه آن به روش های مختلفی نیز مصرف می شده است. میوه انجیر دارای خواص فوق العاده ای بوده و همیشه طرفداران زیادی داشته است. خاک مناسب رشد انجیر باید دارای بافت شنی رسی با PH حدود 5 تا 6 باشد. گیاه انجیر مقاومت زیادی نسبت به تنش خشکی و شوری از خود نشان می دهد.

انجیر بهتر است در مناطق معتدله کشت شود زیرا این گیاه زمستان ملایم و تابستان گرم را بیشتر ترجیح می دهد. انجیر به کمبود عناصری مانند سدیم و بور حساس بوده اما به کمبود آهن و روی واکنش زیادی نشان نمی دهد. این گیاه خیلی رطوبت دوست نیست و بهتر است در محیط رشد آن خصوصا در دوران گلدهی، بارندگی و آبیاری صورت نگیرد.

شناسایی آفت بید انجیر:

حشره کامل پروانه ای است که عرض آن در حشره نر با بالهای باز ۲۵_۳۵ میلیمتر است. رنگ بالهای روئی قهوه ای تیره با لکه گرد تیره تری در وسط آن می باشد، بالهای عقبی نارنجی‌رنگ و مژه های حاشیه بال قهوه ای رنگ است. شکم نارنجی با شاخکهای پروش و پره های آن رشد زیادی کرده و هر یک از پره ها مجهز به دو ردیف موی نازک می باشند.

عرض حشره ماده با بالهای باز ۳۵_۴۵ میلیمتر است و برخلاف حشره نر رنگ بالهای جلویی خاکستری مایل به قهوه‌ای ولی بالهای عقبی کم‌ رنگ ‌تر از بالهای جلویی می باشند. رنگ تخم حشره خاکستری مایل به نقره ای است که پس از چند روز همزمان با رشد جنین تغییر رنگ داده و به رنگ خاکستری تیره در می آید.

تخمها گرد و فطر ان ۳/۱میلیمتر است. شکل عمومی لارو استوانه‌ای کوتاه، رنگ آن خاکستری همراه با نقش و نگار قهوه ای غیر مشخص که با چشم قابل رویت است. بدن لارو، مانند سایر گونه های مختلف خانوادهLymantriidae از دسته موهای بلند پوشیده شده، علاوه بر این موها در قسمت پشتی دربند های ششم و هفتم دو غده ظریف برجسته وجود دارد. قلاب های پاهای شکمی کشیده و یک ردیفه است.

طول لارو در سن آخر لاروی ۲۵_۳۵ میلیمتر، آرواره ای بالا قهوه‌ای مایل به سیاه و به شکل ۵ ضلعی به طول ۸ و عرض ۵ میلیمتر، سطح داخلی آن گود و لبه های خارجی آن دندانه دار می باشد. شاخک سه مفصلی با پنج موی نازک در انتها، این موها یک اندازه نبوده به طوری که موی داخلی بسیار بلند و کشیده و حداقل ۱۰برابر سایر موهاست.

مراحل زندگی پروانه برگ خوار انجیر:

این آفت 2 تا 3 نسل در سال تولید می کند. نسل اول آفت بید انجیر در بهار حدودا اوایل فروردین تا اواخر خرداد به صورت پروانه شروع به فعالیت می کند. میزان خسارت ایجاد شده توسط نسل دوم پروانه کمتر می باشد زیرا به دلیل گرمی هوا قبل از اواخر تیرماه دوره ی زندگی آنها به پایان می رسد. با جفت گیری پروانه های نر و ماده، حشره ماده تخم های خود را به صورت دسته ای بر روی یا پشت برگ می گذارد.

نسل سوم آفت پروانه برگخوار انجیر در مرحله لاروی می باشد. معمولا فعالیت لارو ها در مردادماه با شروع برداشت انجیر، شروع می شود. بید انجیر دارای 5 سن لاروی می باشد. حدود 6 تا 8 روز طول می کشد تا لاروها از تخم بیرون بیایند و به محض بیرون آمدن شروع به تنیدن محفظه ای تار مانند به دور خود می کنند. این محفظه دارای سوراخ هایی می باشد که علاوه بر حفاظت از لارو در برابر دشمنان طبیعی به او این امکان را می دهد تا از پارانشیم برگ نیز تغذیه کند.

لارو ها فعالیت خود را هنگام غروب آفتاب و زمانی که هوا در حال تاریک شدن می باشد با تغذیه از بافت برگ شروع می کنند. این حشرات تا زمان طلوع آفتاب به خسارت زدن خود به برگ ادامه می دهند و قبل روشن شدن هوا به سمت پناهگاه های خود زیر سنگ ها و بقایای اطراف درخت می روند. دوره لاروی ۵ -۴ هفته طول می کشد. لارو ها زمستان را درون پیله های که تنیدن می گذرانند و هیچ فعالیتی ندارند. لاروها در اوایل بهار با ظهور برگ ها، فعالیت خود را آغاز می کنند.

نحوه خسارت آفت بید انجیر یا پروانه برگخوار انجیر:

آفت بید انجیر در زیر بقایا، برگ های ریخته شده، سنگ و کلوخه های اطراف درخت زمستانگذرانی کرده و با آغاز بهار فعالیت خود را بر روی برگ درختان انجیر شروع می کند. در مناطق کوهستانی لارو ها با امنیت بیشتری پناه گرفته و به زندگی خود ادامه می دهند. بنابراین میزان خسارت این آفت در مناطق کوهستانی بیشتر از مناطق هموار می باشد.

لارو ها در مراحل اولیه رشد خود، خسارت را با تغذیه از پارانشیم زیر برگ شروع می کنند. در نقاطی که توسط لارو خسارت دیده لکه های خشک باقی می ماند. لارو ها در مراحل بعدی زندگی خود از تمام برگ تغذیه می کنند و گاهی میزان خسارت به حدی است که فقط رگبرگ ها باقی می مانند.

با تغذیه لارو، برگ حالت پارگی و پوشیده از تار به خود می گیرد. این حشرات پس از تغذیه فضولات سیاه رنگی روی برگ و یا لای تارهای تنیده شده می گذارند که نشانه های خسارت لارو برگخوار به برگ انجیر می باشد. این آفت علاوه بر بافت پارانشیمی برگ به میوه نیز خسارت زده و با تغذیه از آن باعث تنیدن تار روی میوه های جوان درخت می شود. درختان درگیر آفت برگخوار به شدت ضعیف شده و خسارت ایجاد شده باعث ریزش میوه می شود.

مبارزه با پروانه برگخوار انجیر:

خسارت اصلی پروانه برگ خوار انجیر مربوط به مرحله لاروی می باشد که با تغذیه از بافت برگ و میوه باعث نابودی آنها می شود. عواملی محیطی مانند سرماهای زودرسی که در پاییز اتفاق می افتد گاهی باعث نابودی لارو ها شده و از ادامه حیات آنها جلوگیری می کند. همچنین باران های بهاری تند و رگباری در مناطق انجیرکاری می تواند باعث ریختن لارو ها از روی درخت و از بین رفتن آنها شود.

همانطور که گفته شد لارو ها در طول روز درون مخفیگاه خود مانده و با غروب آفتاب به سمت درختان حرکت می کنند. لارو ها با بالا رفتن از تنه، خود را به برگ رسانده و باعث ایجاد خسارت می شوند. بنابراین با انجام یکسری از اقدامات می توان مانع از رسیدن لارو ها به برگ و خسارت رساندن به آن شد، که این اقدامات عبارتند از:

روش های فیزیکی مبارزه با پروانه برگخوار انجیر:

• برای جلوگیری از بالا رفتن لارو ها از تنه و شاخه های درختان انجیر می توان دور آنها را با گونی، مقوا یا پلاستیک پیچید تا لارو ها نتواند از روی آنها بالا بروند. در این روش می توان پلاستیک یا گونی را آغشته به سم کرد تا در صورت برخورد باعث نابودی لارو شود.
• دور تا دور طوقه درختان را با سموم مختلف پودرپاشی کرده تا باعث دور شدن و نابودی لاور ها شود.

• روش های زراعی مبارزه با بید انجیر:

  •  شخم برگ های خزان شده پای درختان باعث نابودی فرم زمستان گذران آفت شده و جمعیت آن را کنترل می کند.
  • جمع آوری برگ ها و بقایای ریخته شده روی زمین و رعایت بهداشت باغ
  • انجام یخ آب زمستانه نیز باعث نابودی فرم زمستاگذران آفت پروانه برگخوار انجیر می شود.
  • بهترین راه پیشگیری از آسیب آفت بید انجیر تقویت درختان و داشتن یک برنامه غذایی اصولی و مناسب می‌ باشد. مصرف کود فسفیت پتاسیم در طول فصل رشد، مصرف سولفات پتاسیم همراه آب آبیاری یا چالکود و محلول پاشی کودهای کلسیم و سیلیکات پتاسیم در طول فصل با توجه به نظر کارشناس گیاهپزشک باعث تقویت درختان می شود.

  • روش های شیمیایی مبارزه با برگخوار انجیر:

  • برای مبارزه شیمیایی علیه این آفت از ترکیب میکروبی باکتوسپئین که محتوی باکتریBacillus  thuringiensisاست به میزان 2/5 گرم در لیتر و دیمیلین به نسبت 0/25گرم در لیتر در کنترل آفت می‌تواند موثر باشد.همچنین می‌توان برای کنترل بید انجیر و دیگر برگ‌خواران از سم دیفلوبنزورون (دیمیلین) Wp25%  0/3 گرم درلیتر استفاده می‌کنیم.باکتوسپئین دارای خاصیت حشره‌کشی است و در بسیاری از مناطق دنیا علیه آفات مختلف از جمله آفات درختان جنگلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.دیمیلین پس از جذب توسط بدن لاروها از تشکیل کیتین در بدن آن‌ها جلوگیری می‌کند و با ایجاد اختلالاتی که در پوست اندازی ایجاد می‌نماید مانع رشد و تکامل لاروها شده و باعث مرگ آن‌ها می‌شود.برای مبارزه با لارو برگخوار انجیر توسط سموم باکتوسپئین و دیمیلین باید از ابتدای نسل دوم شرع به  سمپاشی کرد ولی این سموم بیشترین تاثیر را بر روی نسل سوم آفت دارند.
    • برای انتخاب روش مبارزه با این آفت، عادات و رفتار حشره توسط مبین و فقیه به شرح زیر بررسی شده است که لاروهای این آفت همزمان با غروب آفتاب از پناهگاه های خود خارج شده و به طرف درختان حرکت کرده و از آنها بالا رفته و شروع به تغذیه می نمایند. خروج از پناهگاه ها و حرکت به طرف درختان از هنگام شروع و تا یک ساعت بعد از آن(وقتی که هوا کاملا تاریک شده) ادامه دارد.تغذیه لارو ها در ساعات اول شب بسیار زیاد ولی این میزان با گذشت شب رو به کاهش می گذارد. در آخرین ساعت تاریکی شب لاروها شروع به پایین آمدن از درختان نموده و به طرف پناهگاه ها راه می افتند هرچه هوا روشن تر می شود از تراکم لاروها بر روی درختان کاسته شده و به تعداد آنها در زیر سنگها و پناهگاه ها افزوده می گردد که اتمام آن حدود طلوع آفتاب است.انتشار آفت فوق کاملا بستگی به وضعیت منطقه داشته و فقط در نقاط کوهستانی و سنگلاخی که مناسب پناه گرفتن لاروها می‌باشد انتشار داشته و خسارت وارد می‌کند. به دنبال مشخص شدن آداب و رفتار این حشره اقداماتی نظیر پیچیدگی گونی و مقوا بدون استفاده و یا با استفاده از سموم دور شاخه های درختان آلوده، استفاده از سموم دور شاخه های درختان آلوده ، استفاده از سموم به صورت پودر پاشی دور طوقه آنها، سمپاشی زیر درختان و پیچیدن پلاستیک در اطراف تنه درختان و آلوده انجام که از بین آنها استفاده از سموم به صورت پودر پاشی دور طوقه و بستن پلاستیک به دلیل تاثیر بیشتر و عدم نیاز به آب و سمپاش(با توجه به دیم بودن باغهای انجیر منطقه)بهتر از بقیه روشها بوده است.