شیت بلایت برنج و راه های کنترل آن
بیماری سوختگی غلاف برنج
بیماری سوختگی غلاف برنج که بانام شیت بلایت برنج نیز شناخته می‌شود یکی دیگر از خطرناک‌ترین بیماری‌ها برای گیاه برنج است که میتواند ضررهای اقتصادی فراوانی در جهان به وجود بیاورد. این نوع بیماری برنج در مرحله رویشی سبب کاهش کمی و کیفی محصول شده و در صورت افزایش، میتواند باعث کوچک شدن دانه یا از بین رفتن کامل آنها شود. این بیماری نیز شبیه بیماری بلاست برنج توسط قارچ‌ها ایجاد می‌شود و میتواند از رونق و پر محصول شدن برنج در کشورهای برنج‌خیز جلوگیری کند.
عامل بیماری
عامل بیماری سوختگی غلاف برنج قارچ (Rhizoctonia solani AGI-IA) است که به صورت اسکلروت (سختینه) در خاک و میسلیوم در بقایای گیاهی، زمستان‌گذرانی می‌کند. اسکلروت‌ها در ابتدای تشکیل سفید و پنبه مانند هستند و پس از تکامل سفت، محکم و قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره می‌شوند.
خسارت بیماری
بیماری سوختگی غلاف برنج در مرحله رویشی در آلودگی‌های شدید، افزون بر کاهش کمی محصول، سبب دیررسی شده و در مرحله زایشی همراه با زیان کمی و کیفی (کوچک شدن دانه، گچی شدن و افزایش درصد خرد)، سبب کاهش قیمت محصول در بازار می‌شود.
علائم بیماری
در بیماری سوختگی غلاف برنج، ابتدا بر روي غلاف برگ در محل تماس با سطح آب، لكه‌هاي دايره تا بیضي شكل آبسوخته سبز تا خاكستري پدیدار مي‌شود. سپس با گسترش بیماری، مركز لكه‌ها به رنگ خاكستري مايل به سفيد و حاشيه آنها به رنگ قهوه‌اي درمی‌آید. در شرايط مساعد محیطی لکه‌ها به یکدیگر پیوسته و نه تنها سطح وسیعی از غلاف را می‌پوشانند، آلودگي به برگ نيز سرايت مي‌كند. در آلودگی شدید، عامل بیماری به غلاف برگ انتهایی و خوشه سرایت کرده و باعث پوسیدگی و پوکی خوشه می‌شود.
گسترش بيماري
در صورت وجود اسکلروت قارچ در خاک، رطوبت نسبی بالا همراه با شرایط غرقاب طولانی مدت و به کارگیری بیش از اندازه کودهای نیتروژنه، سبب بروز و گسترش بیماری می‌شود.
بیماری در کشتزار، دارای گسترش افقی و عمودی است. گسترش افقی بیماری در همه مراحل رشدی به ویژه در زمانی که تراکم بوته‌ها بیشتر است (مرحله حداکثر پنجه‌زنی و ساقه‌دهی) و گسترش عمودی بیماری در مرحله زایشی یا پس از پیدایش خوشه‌ها دیده می‌شود.
توسعه كشت ارقام پاکوتاه و نيمه پاكوتاه و حساس و نیز مصرف بيش از اندازه كود نيتروژنه، شرایط را برای گسترش بيماري سوختگي غلاف برنج مناسب می‌سازد.
کنترل بیماری سوختگی غلاف برنج
به‌منظور کنترل بیماری سوختگی غلاف برنج راهکارهای مختلفی وجود دارد، ازجمله مهم‌ترین و مؤثرترین آنها موارد زیر هستند:
- پرهیز از کشت ارقام با حساسیت بالا
- رعایت تراکم کاشت
- رعایت بهداشت زراعی
- مصرف بهینه کود نیتروژن
- استفاده از قارچکشهای شیمیایی و سمپاشی صحیح
- رعایت تناوب در کاربرد انواع قارچکشها و سموم به جهت کنترل این بیماری برنج
- شخم زدن کامل زمین برای جدا کردن بقایای گیاهی آلوده و از بین بردن آنها
استفاده از قارچ‌كش‌هاي شيميايي
زمانی كه بیست درصد بوته‌هاي برنج در مرحله شكم، آلوده به بیماری پوسیدگی غلاف باشند سمپاشی با یکی از قارچکشهای ثبت شده در کشور برای این بیماری، توصیه می‌شود. چنانچه شرایط گسترش بیماری فراهم باشد، با رعایت تناوب در کاربرد قارچکشها، سمپاشی 15-10 روز بعد تکرار شود .
جدول1- قارچکشهای ثبت شده برای مبارزه و سوختگی غلاف برنج (شیت بلایت)
ردیف | نام عمومی قارچکش | فرمولاسیون | نام تجاری | میزان مصرف |
1 | تري‌فلوكسي استروبين + تبوکونازول | WG 75 درصد | ناتیوو | 160 گرم در هکتار |
2 | ایپرودیون + کاربندازیم | WP 52.5 درصد | رورال تی اس | یک کیلوگرم در هکتار |
3 | پروپیکونازول | EC 25 درصد | تیلت | یک لیتر در هکتار |
4 | تیفلوزامید | SC 24 درصد | آچمز | 300 میلی لیتر در هکتار |
