بیماری بوته‌میری یکی از شایع‌ترین و زیان‌بارترین بیماری‌های گیاهی است که طیف وسیعی از محصولات زراعی و باغی را در مراحل اولیه رشد تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری که اغلب توسط قارچ‌ها یا عوامل بیماری‌زای خاک‌زاد ایجاد می‌شود، با علائمی چون پژمردگی ناگهانی، سیاه شدن طوقه، و پوسیدگی ریشه همراه است و می‌تواند باعث کاهش شدید عملکرد محصول و خسارت اقتصادی قابل توجهی شود. با توجه به اهمیت سلامت گیاهان در تضمین امنیت غذایی و پایداری کشاورزی، شناخت دقیق عوامل ایجادکننده بوته‌میری و به‌کارگیری روشهای مؤثر برای پیشگیری از آن، امری ضروری است.
بوته میری چیست؟
محصولات کشاورزی و باغی در معرض انواع بیماری های قارچی و باکتریایی هستند. یکی از این بیماری ها که به خصوص به محصولات جالیزی یورش می برد، برگ میری است. بوته میری، یک بیماری شایع قارچی است، که درمان خاصی ندارد. تنها روش برای فرار از ابتلا به این قارچ ها، پیشگیری و کنترل آن است. بیماری برگ میری، بیشتر بر روی گیاهان جالیزی از جمله خیار، گوجه و غیره اثر می گذارد. این بیماری، سالانه خسارت های جبران ناپذیری به باغداران و گلخانه داران وارد می نماید.
بوته میری (Damping off) یا مرگ گیاهچه، یک بیماری قارچی منتقله از خاک است که بر سبزیجات و گل ها اثر منفی می‌گذارد و عمدتا دانه‌ها و نهال‌های جدید را هدف قرار می‌دهد. مرگ گیاهچه به پوسیدگی بافت های ساقه و ریشه گفته می شود که در بیشتر موارد، گیاهان آلوده جوانه می زنند و به خوبی رشد می کنند. هرچند در عرض چند روز، از پایه فرو می ریزند و می میرند. بیشترین میزان ابتلا به بیماری برگ میری، در فصول سرد و خاک مرطوب رخ می دهد.
عوامل ایجاد کننده بیمارى بوته میری:
قارچ هایی همچون Rhizoctonia solani, Acremonium spp, Fusarium equiseti, ، Pythium spp، شایع ترین پاتوژن هایی هستند، که باعث ایجاد بیماری برگ میری، در گیاهان می شوند. این قارچ ها به راحتی زنده می مانند و در خاک یا روی وسایل آلوده به خاک (مانند گلدان، میز کار) جا به جا می شوند. یکی از روش هاى کنترل بیماری قارچی بوته میری، عدم جابجایی همین اجسام آلوده در قسمت های مختلف گلخانه یا زمین است.
بوته میری خیار و روشهای کنترل آن
بوته میری با عامل Pythium aphanidermatum – Phytophthora به مرگ گیاهچه یا مرگ خاموش ( Damping off ) معروف است. این بیماری در خاک های ضدعفونی نشده و در زمانی که خاک مرطوب و دما مناسب باشد و تهویه گلخانه به خوبی صورت نگیرد ظاهر می شود (در تمام مراحل رشدی قبل از سبز شدن یا بلافاصه پس از جوانه زدن و در مراحل رشد بوته امکان بروز این بیماری است ) ولی به طور معمول در ابتدای رشد بوته ها در هنگام مرحله گیاهچه ای یا مرحله انتقال گیاه بیماری بوته میری ظاهر می شود.
در ابتدای رشد نشاء های خیار امکان دارد ریشه و طوقه به قارچ های فایتوفترا، پیتیوم، فوزاریوم و رایزوکتونیا آلوده شود. به طور معمول در زمین هایی که برای اولین بار کشت خیار انجام می دهند حملات قارچ های ذکر شده کم می باشد اما در کشت های بعد به مراتب آلودگی به این قارچ ها بیشتر و بیشتر می شود.
علائم بوته میری در خیار
بوته میری خیار می تواند در همه مراحل رشدی گیاه به آن حمله کند اما عمده خسارت بیماری بوته میری در مراحل اولیه رشد نشاء در بستر اصلی کشت می باشد. ( 2-3 مرحله آبیاری در هنگام نشاء و ر طوبت بالا باعث تشدید بوته میری می شود ).
در این حالت قارچ بیماری زا به منطقه طوقه حمله کرده و بافت ساقه را منقبض می کند و آوند ها که وظیفه انتقال مواد غذایی و آب را بر عهده دارند از بین می برند که در این شرایط برگ ها با وجود سبز بودن در خود جمع شده و می خشکند ( به همین علت به آن بیماری سبز خشک می گویند) همچنین لکه های آبسوخته بر روی ساقه در روز های اولیه منجر به سوختن کل ساقه و خشک شدن کل بوته می شود.
به طور کلی پژمردگی و زرد شدن برگ ها، قهوه ای و باریک شدن طوقه خیار، آبکی و فرو رفته شدن طوقه خیار و تغییر رنگ ریشه های خیار از سفید به قهوه ای از علائم بوته میری خیار هستند. عواملی همچون بستر سرد و مرطوب، تنش آبی و آسیب دیدن ریشه ها در تسریع بیماری موثر است.
کنترل بیماری بوته میری خیار
- زهکشی مناسب
- استفاده از ارقام مقاوم
- ضد عفونی بذر ها قبل از کشت
- استفاده از بذور تیمار شده با بنومیل و تیرام
- مدیریت آبیاری به منظور جلو گیری از رطوبت بیش از اندازه خاک
- ضد عفونی کردن خاک گلخانه قبل از کشت : برای ضد عفونی خاک لازم نیست که قبل از هر کشت آن را ضد عفونی کرد البته اگر آلودگی شدید باشد می توان این کار را انجام داد.
- کنترل شیمیایی با سموم قارچکش نظیر پروپاموکارب هیدروکلراید (اسکادران) همراه با فوزتیل آلومنیوم (الیت)، متالاکسیل،مانکوزب، پریویکور انرژی، آگریفوس، آکروبات ام زد، رانمن و قارچ کش ریدومیل
