آفت پسیل گلابی

آفت کلیدی و درجه اول درختان گلابی، پسیل گلابی است که با نام‌های شیره و عسلک گلابی نیز شناخته می‌شود. پسیل گلابی از آفات مکنده است و پوره‌ها و حشره کامل آن با فرو بردن خرطوم خود به داخل بافت گیاه از شیره آن تغذیه می‌کنند.

پوره‌ها و حشرات کامل برای تأمین مواد پروتئینی بدن خود، مقدار زیادی شیره گیاهی را می‌مکند و پس از جذب مواد مورد نیاز، بقیه را با تغییراتی به صورت مایع چسبناکی که عسلک نامیده می‌شود، دفع می‌کنند.

آفت پسیل گلابی به تمام ارقام گلابی بومی و جنگلی در نقاط مختلف کشور خسارت می‌زند. این آفت در اکثر مناطق ایران انتشار دارد و خسارت آن در مناطق گرم و خشک به مراتب بیش از نواحی سرد و مرطوب است.

امروزه باغداران برای مبارزه با این آفت اقدام به عملیات سم‌پاشی بی‌رویه می‌كنند. اگر برای کنترل این آفت فقط از روش شیمیایی استفاده شود، علاوه بر پیامدهای منفی کاربرد آفت­‌کش‌‎های شیمیایی روی محیط زیست و مصرف کنندگان، مقاومت آفت به حشره‌­کش‌‎ها نیز تسریع و تشدید خواهد شد. از این رو تنها با یک برنامه جامع مدیریتی می‌توان خسارت‌های ناشی از این آفت را به حداقل میزان ممکن رساند و محصولی سالم تولید کرد.

حشره پسیل گلابی یا عسلک گلابی با نام علمی Cacopsylla pyricola یکی از آفات مهم گلابی بوده و در اغلب نقاط ایران به فراوانی یافت می شود. این حشره دارای دو فرم فصلی مختلف است که شامل فرم تابستانی و فرم زمستانی می باشد.

خسارت این آفت در نواحی گرم و خشک به مراتب بیشتر از نقاط سرد و مرطوب است. گاه حمله شدید آن سبب خزان زودرس، ظهور برگهای جدید و ضعف درختان می شود.

میزبان اصلی آن گلابی است و در ایران تاکنون روی گیاهان دیگر مشاهده نشده است.

شکل شناسی :

حشرات کامل فرم زمستانه به طول ۳.۵ تا ۴ میلیمتر و به رنگ نارنجی متمایل به قهوه ای می باشند و در پشت سینه و شکم دارای تزیینات نواری تیره رنگ هستند. شکل بهاره به رنگ زرد نارنجی و طول آن ۲.۶-۲.۹ میلیمتر است.

زمان ظهور حشرات کامل:

حشرات کامل نسل اول از اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه ظاهر می‌شوند. حشرات کامل نسل دوم از دهه دوم خرداد ماه ظاهر می‌شوند. در این زمان جمعیت آفت شروع به افزایش می‌کند و در تیرماه به اوج خود می‌رسد.

حشرات کامل نسل سوم از اواسط تیرماه تا اوایل مرداد ظاهر می‌شوند. در این زمان نیز جمعیت آفت شروع به افزایش می‌کند و در شهریور ماه به اوج می‌رسد. حشرات کامل نسل چهارم از اواخر مرداد تا اواسط شهریور و حشرات کامل نسل پنجم از اواسط آبان تا اوایل آذر ماه ظاهر می‌شوند.

خسارت:

پسیل گلابی از طریق مکیدن شیره گیاهی باعث ضعف درختان میزبان می گردد.

این حشره در پورگی و بلوغ برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن خود مقدار زیادی شیره گیاهی را می مکد و پس از جذب مواد پروتئینی و نشاسته ای لازم بقیه را به صورت مایع چسبناکی که محتوی نزدیک به ۷۰٪ مواد قندی است دفع می کند. از این رو این آفت را گاهی عسلک نیز مینامند.

در موقع حمله شدید این آفت سطح برگ و حتى شاخه و تنه درختان به شدت به این مایع چسبناک آلوده می شود. گاهی تراکم قطرات عسلک در برگها باعث تمرکز اشعه خورشید و در نتیجه ایجاد سوختگی در سطح برگ می گردد و از طرفی در اثر بسته شدن روزنه های برگ عمل تعریق و تنفس در آن متوقف می گردد.

این برگها به زودی زرد شده و می ریزند. به علاوه وجود مواد قندی محیط مناسبی برای رشد و نمو قارچهای مولد بیماری دوده (فوماژین) به وجود می آورد که همراه با ورقه ای از گرد و خاک عمل کربن گیری گیاهان را به کلی مختل ساخته و موجب ریزش برگها می شود. در اثر اختلال در تغذیه و تنفس رشد گیاه و تشکیل جوانه های برگ و گل در روی شاخه ها متوقف می شود و در نتیجه برای سال بعد جوانه های گل میوه روی درخت تشکیل نمی گردد. میوه های همان سال ریز و با شکل می شوند.

آلودگی میوه ها به عسلک در موقع برداشت ایجاد مزاحمت می کنند و در انبار نیز باعت کپک زدگی و فساد میوه می شوند. قدرت مقاومت گیاه در مقابل سرما نیز کم شده و ممکن است خشک شود. در سالهای اخیر پسیل گلابی را ناقل بیماری شبه میکوپلاسما به نام میکوپلاسموز نیز می شناسند. این بیماری باعث پلاسپادگی ناگهانی شاخه و برگ و متعاقبا خشکیدن سریع درختان گلابی می شود. این بیماری اصطلاحا به بیماری زوال گلابی معروف است.

زیست شناسی :

پسیل گلابی زمستان را به صورت حشره کامل در زیر برگهای ریخته شده اطراف تنه درخت، در زیر پوسته های تنه و حتی سطح زیرین سرشاخه ها می گذراند.

اولین تخم ریزی در اوایل اسفند ماه صورت می گیرد. تخم ریزی نسل زمستانه معمولا در روی شاخه ها و در نزدیکی جوانه ها صورت می گیرد. هر حشره ماده حدود ۲۰ تا ۴۰۰۰ تخم می گذارد. اکثر تخم ها قبل از ریختن گلبرگها گذاشته می شود ولی به طور کلی تخمریزی زمستانه تا پایان ریزش گلبرگها ادامه دارد.

حشرات کامل در نسل های بعدی اندازه کوچکتری بین ۱.۹۶-۲.۹ میلیمتر دارند. در بهار و تابستان بیشتر تخم ها بر روی برگ و به حالت مجتمع در نزدیکی رگبرگهای اصلی گذاشته می شود. تعداد تخم های ماده تابستانه حدود ۵۰۰-۷۰۰ عدد است.

دوره رشد و نمو جنین برای نسل اول در حدود ۲۰ تا ۳۰ روز ولی در نسل های بعدی چون درجه حرارت بالاتر است این دوره کوتاه تر می گردد. پوره ها بعد از خروج از تخم متوجه سرشاخه ها شده و در روی جوانه های برگ متمرکز می گردند. در اثر تراکم پوره ها روی جوانه ها، برگها کوچک مانده و به هم پیچیده می شوند. جوانه های گل ریزش کرده و در صد تشکیل میوه کاهش می یابد.

ترشح عسلک در نسل اول کمتر است و به نظر می رسد که برگها در اوایل رشد به نحوه بهتری احتیاجات مواد پروتئینی پوره ها را تامین می کنند. ولی در نسل های بعدی به خصوص در ماه های گرم تابستان ترشح عسلک شدیدتر می شود. به طوری که پوره ها اغلب در قطرات درشت عسلک غرق می شوند.

در نواحی گرم و خشک به علت غلیظ تر شدن عسلک، پوره ها در ترشحات خود گرفتار می شونا۔. باران و شبنم در این موقع موجب نجات پوره ها می گردد. تعداد نسل حشره تابع شرایط جغرافیایی و آب و هوایی می باشد. به طور کلی در نقاط مختلف برای این حشره ۲ تا ۷ نسل ذکر شده و پوره های نسل هفتم در آبان ماه در روی درختان مشاهده می شود.

آفت پسیل گلابی و مبارزه با آن:

آفت پسیل گلابی ( psylla pyricola ) در اکثر نقاط کشور مشاهده می شود. خسارت آن در نواحی گرم و خشک بیشتر از نقاط سرد و مرطوب است. این آفت در دوره پورگی و حشره کامل مقدار زیادی شیره گیاهی مکیده و پس از جذب مواد مورد نیاز بقیه را با تغییراتی به صورت مایع چسبناک دفع می‌کند که اصطلاحا به آن عسلک می گویند. ایجاد عسلک روی برگ سبب بسته شدن روزنه‌های برگ و اختلال در عمل تهویه و تنفس در برگها می شود. این آفت از دو جهت سبب بروز خسارت روی درختان می شود:

خسارت مستقیم ناشی از نیش حشره در هنگام تغذیه از میزبان که موجب بدشکلی، توقف رشد و ظهور لکه های قهوه ای رنگ روی برگ می شود.

خسارت غیر مستقیم به واسطه ترشح عسلک از سوی حشره. عسلک سبب کاهش بازارپسندی میوه شده، رشد برگها را محدود کرده و در ضمن محلی برای رشد قارچهای ساپروفیت می شود

خسارت سوم این آفت نیز از طریق انتقال بیماری ها از درختی به درخت دیگر و تکثیر این بیماری ها می باشد.

شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: بیماری آتشک سیب و گلابی

کنترل آفت پسیل گلابی:

مدیریت پایدار آفت پسیل گلابی شامل مجموعه اقداماتی است که قبل از کاشت گیاه شروع و در مرحله داشت و پس از برداشت ادامه می‌یابد. رعایت موارد زیر به کاهش خسارت پسیل گلابی و افزایش عملکرد منجر خواهد شد.

شخم و یخ‌­آب زمستانه:

مکان‌های زمستان‌گذران پسیل گلابی زیر بقایای گیاهی، کلوخه‌ها و شکاف خاک می‌باشد. بنابراین شخم و یخ‌­آب زمستانه با استفاده از شیوه آبیاری غرقابی، در زمانی که دمای هوا به 7- درجه سانتی‌گراد رسیده و یخبندان کامل شده است، باعث به هم خوردن پناهگاه زمستانه آفت و قرار گرفتن آن در معرض دمای زیر صفر می‌شود.

از طرفی آفت در معرض پرندگان و سایر عوامل شکارگر قرار گرفته و مورد تغذیه آن‌ها قرار می‌گیرد. برای این منظور یک روز قبل از این که دمای هوا به زیر صفر درجه سانتی‌گراد برسد، عملیات شخم و آبیاری غرقابی انجام می‌شود.

تغذیه مناسب:

تغذیه درختان به صورت چالکود با استفاده از مخلوط کودهای دامی و شیمیایی باعث افزایش مقاومت درختان در برابر خسارت آفت پسیل گلابی می‎ شود. مقدار کود مورد نیاز درختان به عوامل مختلفی مانند سن درخت، پایه، رقم، مقدار محصول، میزان آبیاری و پوشش سطح باغ بستگی دارد. به طور كلی برای افزایش درصد جوانه‌های گل، میوه‌دهی (تشكیل میوه) و افزایش طول عمر گل، محلول‌پاشی فروت ست نیز در دو مرحله اواخر پاییز و اسفندماه انجام شود.

آبیاری منظم و کافی:

از آنجایی که پسیل گلابی حشره‌ای خشکی دوست است و خسارت آن در باغ‎های کم ­آب بیشتر است، تا حد امکان آبیاری به صورت منظم و در ماه‌های تیر و مرداد انجام شود. تنش‎ آبی به ویژه در ماه‌های گرم، مهم‌ترین عامل در جلب و افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی است.

ایجاد پوشش سبز در کف باغ:

در باغ‌‎هایی که پوشش سبز وجود ندارد، درجه حرارت افزایش و میزان رطوبت نسبی کاهش پیدا می‌کند. این شرایط موجب تسریع رشد پوره‌‎ها و افزایش شدت خسارت می‌شود. بنابراین ایجاد پوشش سبز در کف باغ نظیر کشت یونجه و شبدر در حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی پسیل گلابی نظیر کفشدوزک‌ها، بال توری‌ها و هم‌چنین کند شدن رشد پوره‌های پسیل گلابی و جلوگیری از افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی مؤثر است.

اصول کاشت

انتخاب رقم مناسب:

درخت گلابی دارای گونه‌­ها و همچنین ارقام مختلفی است. ارقام نیمه‌­مقاوم به پسیل گلابی شامل سبری و کوشیا می‌باشد. در حالی که رقم شاه میوه حساس به پسیل گلابی است.

رعایت فاصله کاشت:

رعایت فاصله کاشت باعث بهبود جریان هوا، افزایش تهویه و جلوگیری از افزایش تراکم جمعیت پسیل گلابی و کاهش شدت خسارت آفت می‌شود.

اصول داشت

هرس اصولی درختان:

انجام فرم هرس مناسب در راستای باز کردن تاج درخت (ایجاد بازوهای متعدد روی تنه در ارتفاع کمی از زمین) یا هدایت بازوها روی سیم، هرس شاخه‌های خشک و

آفت­ زده، شاخه‌‎های در هم تنیده و روی هم افتاده، نرک‌ها، تنه‌جوش‌ها و پاجوش‌ها باعث افزایش تهویه و جریان هوا و کاهش جمعیت آفت و خسارت پسیل گلابی می‌شود.

نصب کارت و نوارهای زرد رنگ چسبنده:

به منظور شکار انبوه حشرات کامل پسیل گلابی میی توان از نصب کارت و نوارهای زرد رنگ چسبنده استفاده کرد. کارت‌‎های زرد رنگ چسبنده به ابعاد 25×10 یا 35×20 سانتی‌متر به تعداد 4 تا 8 عدد در قسمت بیرونی تاج هر درخت به ارتفاع 1/5 متر از سطح زمین نصب می‌شوند.

زمان نصب تله‌‎های زرد رنگ چسبنده در بازه زمانی اواسط بهمن ماه هم‌زمان با شروع ظهور حشرات کامل زمستان‌­گذران پسیل گلابی تا آخر فروردین ماه هم‌زمان با ظهور حشرات کامل نسل اول پسیل گلابی است. تله‌ها به محض از دست رفتن کارایی چسب آن‌ها (بعد از ۱۰ تا ۱۵ روز) تعویض شوند.

محلول‌پاشی زمستانه (پیش بهاره):

در صورتی که کنترل زمستانه آفت با کیفیت و با دقت زیاد انجام شود از مبارزه بهاره آفت بی­‌نیاز خواهیم شد. برای این منظور می‌توان موارد زیر را اجرا کرد:

– در اسفندماه و هم‌زمان با شروع تخم‌ریزی حشرات کامل و شروع تورم جوانه‎ ها محلول‌پاشی زمستانه با روغن ولک به نسبت 2-1/5 درصد به همراه حشره‌­کش‌های زیست پایه نظیر دیفلوبنزورون  SC 48% به نسبت 0/5 در هزارانجام شود و محلول‌پاشی به فاصله 15 روز دیگر تکرار شود.

– محلول‌پاشی با کائولین به نسبت 5 درصد به همراه حشره‌­کش‌های زیست پایه به ممانعت از تغذیه حشرات کامل زمستان‌گذران، دور کردن و کاهش تخم‌گذاری آن‌ها منجر می‌شود.

نصب خاک‌پوش (مالچ):

خاک‌پوش آلومینیومی با انعکاس نور باعث دور کردن و کاهش تخم‌گذاری حشرات کامل زمستان‌گذران پسیل گلابی می‌شود. خاک‌پوش آلومینیومی به عرض 130 سانتی‌متر و به طول ردیف درختان، از زمان شروع تورم جوانه‌ها در زیر درختان گلابی نصب شود.

کنترل بهاره:

بلافاصله پس از ریزش گلبرگ‌ها محلول‌پاشی با حشره‌­کش‌‎های زیست پایه نظیر لوفنورون EC 5%  به نسبت 1 در هزار به همراه روغن ولک به نسبت 2-1/5 درصد انجام می‌شود. در صورت زیاد بودن میزان عسلک ترشح شده روی درختان، ابتدا درختان با استفاده از صابون‌‎های حشره­‌کش به نسبت 2 در هزار شستشو می‌شوند و سپس عملیات محلول‌­پاشی با حشره‌­کش‌ها انجام می‌شود. صابون‌های حشره­‌کش حاوی پتاسیم و فسفر است و بخشی از نیاز گیاه به این دو عنصر غذایی را نیز برآورده می‌سازند.

روش های کنترل پسیل گلابی:

زراعی:

۱- پسیل گلابی در نواحی با رطوبت نسبی پایین و دمای نسبتا زیاد، تراکم و خسارت بیشتری دارد. از این رو در باغهایی که در زیر درختان اقدام به کشت یونجه و یا پوشش های سبز دیگر نمایند نظر به اینکه محیط را تا حدودی مرطوب می سازد جمعیت آفت و تخم ریزی حشره کاهش پیدا می کند ولی پوشش سبز به تنهایی قادر به کنترل جمعیت ۵ نسلی آفت نمی باشد.

۲- رعایت اصول باغبانی از جمله فواصل درختان که نبایستی کمتر از ۸ متر انتخاب گردد. زیرا انبوهی درختان به افزایش جمعیت و تولید مثل کمک می کنند. به همین ترتیب هرس شاخه های اضافی و کاستن از انبوهی بیشتر از حد شاخ و برگ که موجب تهویه بیشتر و بهتر می شود در نقصان انبوهی آفت بسیار مؤثر است.

۳- آبیاری بارانی که از طرفی باعث افزایش رطوبت محیط می شود و از طرف دیگر عسلک ناشی از فعالیت آفت را پاک می کنند.

۴- محدود کردن مصرف بیش از حد کودهای از ته با این کار درخت قوی مانده و با هرس تابستانه حمعیت حشره کاهش می یابد.

شیمیایی:

تعدادی از سموم ثبت شده برای پسیل گلابی عبارتند از:

۱- پالیزین- صابون گیاهی– ۱/۵ تا ۲ درهزار

۲- روی اگرو- عصاره گیاه تلخه- ۱ تا ۱/۵ درهزار

۳- موسپیلان- ۰/۲ تا ۰/۵ درهزار

۴- کاسکید- ۰/۵ درهزار

۵- انویدور- ۰/۳ تا ۰/۵ درهزار

۶- کنفیدور- ۰/۴ تا ۰/۵ درهزار

۷- کنسالت- ۰/۵ تا ۰/۷ درهزار

۸- آکتارا ۰/۳ لیتر در هزار لیتر آب

۹- کالیپسو ۰/۳ لیتر در هزار لیتر آب

حد آستانه اقتصادی برای پسیل گلابی بین ۵ تا ۱۰ عدد ثبت شده است و در صورتی که به طور میانگین در هر برگچه این تعداد پسیل مشاهده گردید می‌توانیم سمپاشی کنیم.