تهیه خزانه برنج و پرورش گیاهچه‌های قوی و سالم، اساسی‌ترین مرحله کشت برنج محسوب می‌شود. به‌طوریکه کشاورزان با تجربه معتقدند موفقیت در تولید نشاهای خوب نشان‌دهنده مهارت بالای کشاورز است. این مقاله به‌صورت جامع به بررسی روش‌های علمی و عملی تهیه خزانه برنج می‌پردازد.
زمان مناسب تهیه خزانه
- بهترین زمان: اوایل تا اواسط فروردین ماه زیر پوشش پلاستیک
- زمان نشانه‌کاری: اوایل تا اواسط اردیبهشت ماه در شمال کشور
- توجه: کشت زود هنگام برای برداشت مجدد ممکن است عملکرد اولیه را کاهش دهد
انتخاب محل مناسب برای خزانه
- زمین حاصلخیز و عاری از علف‌های هرز
- منطقه آفتاب‌گیر با دسترسی آسان به آب
- دارای سیستم زهکشی مناسب
- دور از مناطق با تراکم بالای علف‌های هرز
مشخصات فنی خزانه
| پارامتر | مقدار |
|---|---|
| سطح مورد نیاز برای هر هکتار | 250-300 متر مربع |
| ابعاد هر بستر | حداکثر 1.5 متر عرض × 10-11 متر طول |
| فاصله بین پشته‌ها | 70-80 سانتی‌متر |
| مقدار بذر مورد نیاز | حدود 60 کیلوگرم برای هر هکتار |
مراحل آماده‌سازی خزانه
- شخم زدن:
- یک بار شخم 25-30 روز قبل از بنریاشی
- شخم دوم و سوم 7-10 روز بعد
- شخم آخر همزمان با بنریاشی
- آب‌تخت کردن:
- ایجاد سطح یکنواخت
- استفاده از ارتفاع آب به‌عنوان راهنمای هم‌سطح بودن
- ماله‌کشی:
- سه روز قبل از بذرپاشی
- تنظیم ارتفاع آب به حدود 5 سانتی‌متر
مدیریت علف‌های هرز
- استفاده از علف‌کش‌ها سه روز قبل از بذرپاشی
- مقدار علف‌کش: 30 سی‌سی برای 100 متر مربع
- جلوگیری از ورود و خروج آب به مدت 48 ساعت پس از سم‌پاشی
- تخلیه آب و تکرار عملیات شستشو
آفات و بیماری‌های مهم
- مگس خزانه:
- علائم: زردی و ضعف نشاها
- تشخیص: مشاهده لاروهای سفید در ریشه
- کنترل: استفاده از سم مالاکیون یا سوین به نسبت 2 در هزار
- آبدزدک:
- بیشتر در خزانه‌های سنتی مشاهده می‌شود
- در خزانه‌های هوایی و پشت‌ای مشکلات کمتری وجود دارد
نکات کلیدی برای موفقیت
- تسطیح دقیق خزانه و زمین زراعی
- پوشاندن مزارع غیر بتنی با نایلون
- استفاده از خزانه پشته‌ای
- عدم افزایش بیش از حد طول و عرض خزانه
- کنترل علف‌های هرز حاشیه مزارع در فصل غیر زراعی
نتیجه‌گیری
تهیه خزانه مناسب با رعایت اصول فنی و مدیریت صحیح، پایه‌گذار کشتی موفق و محصولی پربار است. با توجه به تغییرات آب‌وهوایی و ظهور آفات جدید، همکاری با کارشناسان ترویج کشاورزی برای به‌روزرسانی روش‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد.
منبع: سازمان جهاد کشاورزی مازندران – مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی (1401)
