سوسک شاخک بلند درختان میوه

سوسک شاخک بلند (Osphranteria coerulescens)

سوسک سرشاخه خوار درختان میوه یا سوسک شاخک بلند رزاسه از خانواده Cerambycidae و راسته سخت بالپوشان که یکی از خطرناک ترین حشرات چوبخوار در کشور ما می باشد. سوسک شاخک بلند رزاسه در باغات به عنوان قاتل خاموش درختان میوه مشهور شده است. این آفت که در زمان های گذشته به عنوان یکی از آفات درجه دو براي میزبانان مختلف از جمله درختان میوه سردسیري هسته دار و دانه دار شناخته می شد، در حال حاضر با بروز و تداوم پدیده خشکسالی به یکی از آفات مهم این درختان تبدیل شده است.

مناطق انتشار و میزبان:

معمولا در مناطقی از کشور که دارای آب و هوای گرم و خشک بوده و نیز باغ هایی که در مناطق کم ارتفاع و دشت به صورت پراکنده کاشت شده باشند زیستگاه مناسبی برای فعالیت و گسترش سوسک سرشاخه خوار رزاسه می باشد.

میزبان این آفت درختان، درختچه ها و بوته های خانواده رزاسه شامل سیب، گلابی، بادام، زردآلو، گیلاس، به، هلو، آلو، آلبالو، زالزالک، نسترن و به ژاپنی می باشد. درختان سنجد، نارون، بید، چنار، بلوط و گل محمدی نیز به عنوان دیگر میزبان های این آفت هم ذکر شده اند.

مورفولوژی:

حشره کامل: سوسک بالغ ماده به رنگ سیاه، سوسک هاي نر به رنگ قهوه‌اي مات، به طول 3.5-2.5 سانتیمتر، داراي شاخکهاي طویل که از انتهاي بدن می گذرد.

تخم: تخم حشره شبیه کاسه الک پشت بوده و حدود 1 میلیمتر قطر دارد. رنگ آن ابتدا نارنجی و در آخر سفید کرمی می شود.

لارو: لاروها استوانه ای شکل ، دارای چین خوردگی فراوان در سطح بدن و رنگ عمومی آنها زرد است. طول لارو در انتهای رشد تا 32 میلیمتر می رسد.

شفیره: طول شفیره به اندازه حشره کامل و رنگ آن در هفته اول کرمی و بعد لکه های سیاهی روی آن ظاهر می شود.

زیست شناسی:

این آفت یک نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لاروهاي سنین بالا در شاخه هاي قطور و تنه درختان سپري می کند. لاروهاي زمستانگذران در بهار سال بعد با گرم شدن هوا فعالیت تغذیه اي خود را با شدت شروع می کنند. لاروها پس از تکمیل تغذیه، کوتاه و ضخیم شده و دوره پیش شفیرگی را طی می کنند که بسته به شرایط محیط 9-5 روز طول می کشد.

شفیره در انتهاي دالان لاروي تشکیل می شود. بسته به اقلیم منطقه طول دوره شفیرگی به طور متوسط 11-20 روز می باشد. معمولا شفیرگی در اوایل اردیبهشت ماه شروع شده و تا دهه اول خرداد ماه ادامه می یابد. ظهور حشرات کامل از هفته اول خرداد ماه آغاز می شود و معمولاً تا یک ماه ادامه دارد.

جفتگیري حشرات نر و ماده بلافاصله پس از خروج آن ها صورت میگ یرد. سوسک هاي ماده 24 ساعت پس از جفتگیري بر روي سرشاخه ها و شاخه هاي جوان و در زاویه فوقانی جوانه ها تخمگذاري می کنند. البته ممکن است روي برگها، پاچوشها و تنه هایی که قطر زیادي ندارند، نیز تخمگذاري انجام شود. تخم ها به صورت انفرادي و بندرت در دستجات 2 تایی گذاشته می شود. هر سوسک ماده به طور متوسط 50 تخم می گذارد. از آنجا که سوسکها به نور خورشید و حرارت گرایش دارند، قسمت جنوبی، شرقی و ناحیه فوقانی تاج درخت بیشتر از سایر قسمت ها مورد توجه آفت قرار گرفته و تخمگذاري در این نقاط بیشتر صورت می گیرد.

نحوه خسارت:

این حشره چوبخوار است و لارو آن به شاخه و تنه های جوان حمله کرده و با حرکت دورانی که در داخل چوب انجام می دهد باعث قطع شاخه های چندین ساله و تنه های بسیار جوان شده و در شاخه های جوان نیز تمام مسیر فعالیت لارو توخالی می شود که این به علت تغذیه لارو از قسمت مرکزی شاخه های نازک است.

در این گونه شاخه ها معمولا لارو سوراخی در بدنه شاخه ایجاد کرده و از آن طریق ذرات غیرقابل استفاده، چوب و فضوالت لاروی به شکل خاک اره به بیرون ریخته می شود. در این قبیل درختان می توان با مشاهده توده خاک اره جمع شده روی برگ ها و شاخه های پایینی محل فعالیت لارو را در قسمت بالایی درخت شناسایی کرد.

لاروهای این حشره حتی می توانند چوب هایی با قطر 8-2 سانتی متر را نیز مورد حمله قراردهند ولی عمدتاً فعالیت لاروی این گونه در شاخه های جوان است. خسارت این حشره به ویژه در نهالستان ها شدید و بعضاً بسیار شدیداست. این حشره می تواند درختانی را که حتی مختصر ضعفی دارند نیز مورد حمله قرار دهد و درختان کاملا سرحال و قوی از آسیب آن در امان خواهند ماند.

کنترل سوسک شاخک بلند: