از بین بیماریهای برنج، بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه (باکانه) مهـمتـرین بیمـاری ایـن محصـول در استان گلستان است. در سالهای اخیر شدت بیماریهای قارچی (بهویژه باکانه) در خزانه و زمین اصلی افزایش یافته و خسارت زیادی را به محصول وارد کرده است. از آن جایی که همیشه پیشگیری بهتـر از درمان است، بنابراین ضد عفونی بذر شالی به عنوان یکی از راههای پیشـگیری و کـاهش آلـودگی در زراعـت برنج از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مراحل انجام صحیح ضد عفونی بذر شالی
حذف بذور پوک و نیمه پر:
برای جداکردن بذرهای کاملاً پر و سنگین از بذور پوک و نیمه پر، باید آنها را در محلول آب نمک قرار داد. برای این منظور باید به آب نمک اضافه کرد تا این که غلظت آب زیاد شود به طوریکه برای ارقام دانه دراز، از یک تخم مرغ تازه به اندازه یک سکه دو ریالی (22 میلیمتر) و برای ارقام دانه کوتاه، به اندازه یک سکه یک ریالی (18 میلیمتر) بر روی آب قرار گیرد.
بذر را داخل آب نمک ریخته و بهم میزنیم. بذوری که بر روی آب قرار میگیرند، غیر بذری بوده، باید دور ریخته شوند. دانه هایی که در زیر آب قرار میگیرند، بذری میباشند. این بذور باید بلافاصله از آب نمک خارج شده، چندین مرتبه با آب معمولی شستشو داده شوند تا این که نمک از بذور شسته شود و اثر سویی بر جوانه زنی آنها نگذارد.
ضد عفونی بذر شالی
برای ضد عفونی بذر شالی ابتدا لازم است بذر پر و سالم جدا شده از آب نمک را جهت تحریک قارچها و تامین قسمتی از آب مورد نیاز برای جوانه زنی، به مدت 12 تا 24 ساعت در آب معمولی قرار داد.
سپس بذر را به مدت 24 ساعت در محلول سمی قرار داد. قارچکشهای قابل توصیه برای این منظور عبارتند از:
– محلول 2 در هزار تیوفانات متیل تیرام 80 درصد (هومای کت) یا 3 گرم برای هر کیلوگرم بذر
– قارچکش تری فلومیزول (تریفمین) با دوز 3/3 میلیلیتر برای هر کیلوگرم بذر
– محلول 2/5 در هزار کاربوکسین تیرام (ویتاواکس تیرام)
– محلول یک در هزار آیپرودیون + کاربندازیم (رورال تی اس)
– محلول 2/5 در هزار بنومیل + 2/5 در هزار تیرام
- قارچکش اول گزینه مناسبتری نسبت به سایر قارچکش ها میباشد.
در طول 24 ساعتی که بذر در محلول سمی قرار دارد، باید 3 تا 4 نوبت، بذر را از محلول سمی در آورد و به آرامی تکان داد و سپس در داخل محلول سمی قرار داد (در صورتی که بذر در داخل کیسه گونی باشد). در صورتی که بذر مستقیماً در داخل محلول سمی ریخته میشود باید 3 تا 4 نوبت محلول سمی را با چوب بهم زد تا اولاً هوای بیشتری به بذر برسد و ثانیاً محلول سمی یکنواخت گردد و تاثیر بهتری بر قارچها بگذارد. این عمل در مورد بعضی از قارچکشها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و در صورت عدم انجام، باعث کاهش رشد و ریشه زایی در گیاهچه ها میگردد.
نحوه تهیه محلول سمی
برای تهیه محلول سمی، لازم است ابتدا سم را در مقدار کمی آب حل نمود تا محلول غلیظ سم به دست آید. سپس به اندازه مورد نیاز آب به آن اضافه میکنیم. به ازای هر یک کیلو بذر، 1/5 لیتر محلول سمی لازم می باشد.
ضد عفونی خاک
در صورتی که نشا در خزانه خشک یا خزانه گلخانه ای در جعبه مخصوص پرورش داده شود، لازم است که خاک و جعبه (در صورتی که سالهای قبل مورد استفاده قرار گرفته باشد) هم ضدعفونی گردد. جهت ضد عفونی خاک نیز میتوان از سموم یاد شده استفاده نمود.
کنترل بیماری های بذر و گیاهچه در خزانه
تعدادی از بیماریهای برنج (به ویژه باکانه) قادر هستند در خزانه بر بذور در حال جوانه زنی و گیاهچه ها تاثیر گذاشته، بدسبزی، پوسیدگی بذر و کاهش رشد گیاهچه ها را به وجود آورند. معمولاً این علایم به صورت لکهای در خزانه ها مشاهده میگردد. برای کنترل این بیماری میتوان از محلول یک در هزار آیپرودیون + کاربندازیم (رورال تی اس) بهصورت سمپاشی (ترجیحاً در لکه های دارای علایم و اطراف آنها) به صورت سمپاشی با فشار کم استفاده نمود.
ضد عفونی بذر شالی نه تنها بیماری باکانه را تقریباً به طور کامل کنترل میکند، بلکه برای مقابله با سایر عوامل خسارت زای بذر و گیاهچه برنج نیز موثر اسـت.
