مدیریت تغذیه گیاه در زراعت گندم و جو – برنامه سوم

وزارت جهاد کشاورزی

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

« مدیریت تغذیه گیاه در زراعت گندم و جو »

برنامه سوم

تعیین زمان روش و شرایط مصرف کود کودهای شیمیایی

پس از مشخص شدن میزان و نوع کود مورد نباز مزرعه زمان مصرف کودهای شیمیایی مورد توجه قرار میگیرد. لازم به یادآوری است که زمان مصرف آنها کاملاً بستگی به  شرایط خاک آب و هوا، نوع محصول نوع کودهای شیمیایی و ماده غذایی آن دارد.

زمان مصرف کودهای شیمیایی در مزارع گندم و جو آبی

کودهای ازته به علت آبشویی زیاد و نیز به منظور افزایش کارایی کودهای ازته و همچنین  برای افزایش کیفی محصول بهتر است در خاکهای سنگین در سه نوبت؛

۱.قبل از کاشت ۲.حداکثر پنجه دهی ۳.شروع ساقه دهی استفاده نمود

و در خاکهای دارای بافت سبک در چهار نوبت؛

۱.قبل از کاشت ۲.حداکثر پنجه دهی ۳.شروع ساقه دهی ۴.مرحله گلدهی استفاده نمود.

کودهای فسفاته را میبایست قبل از کاشت مصرف کرد. لازم به ذکر است که حتی در کشتهای بهاره این کود بایستی قبل از کاشت مصرف و نیاز گیاه به این عنصر در دو الی سه هفته اول رشد میباشد.

تذكر: مصرف سرک آن به هیچ وجه توصیه نمی شود.

کودهای پتاسه را بایستی قبل از کاشت مصرف نمود و با شخم زدن آن را زیر خاک برد و گاهی در مراحل مختلف رشد مصرف آن توصیه میشود.

کودهای محتوی عناصر کم مصرف را میتوان به صورت مصرف خاکی (قبل از کاشت) مصرف نمود.

در مزارع گندم و جو دیم

کودهای ازته در دو نوبت؛

۱. قبل از کاشت  ۲. در زمان پنجه دهی مصرف میگردند.

• کودهای فسفاته قبل از کاشت مصرف می گردند
• کودهای پتاسه قبل از کاشت مصرف میگردند و با شخم زیر خاک برده میشوند.
• کودهای محتوی عناصر کم مصرف را میتوان به صورت مصرف خاکی قبل از کاشت استفاده نمود.

روش مصرف :

به جای مصرف سرک و خاکی کودهای از ته در شرایط آبی و دیم میتوان آن را در شرایط آبی در مرحله پنجه دهی و ساقه دهی با غلظت ۵ درصد و در شرایط دیم با غلظت ۲٫۵ درصد فقط در مرحله پنجه دهی استفاده نمود.

محلول پاشی: از این روش به جای دست پاش کردن یا مصرف خاکی کود را در آب محلول نموده و با استفاده از سمپاش در مزرعه بر روی گیاه می باشند.

مزایای محلول پاشی کودهای ازته

۱. محلول پاشی موجب افزایش کارایی کود ازته نسبت به مصرف خاکی آن میگردد زیرا در زمان مصرف کود سرک خاک معمولا خشک میباشد و میزان تلفات ازت در این حالت بیشتر است.

۲. در روش محلول پاشی میزان کود ازته مصرفی به مراتب کمتر از مصرف آن در روش دست پاش میباشد.

به عنوان مثال:

در شرایط کشت آبی میزان مصرف کود ازته سرک بصورت دست پاش ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار است در حالیکه در روش محلول پاشی این میزان ۲۰ کیلو گرم در هکتار می باشد.

در شرایط کشت دیم در صورت مصرف کود ازته به روش دست پاش به میزان ۶۰ کیلوگرم در هکتار خواهد بود و در صورت استفاده به روش محلول پاشی این میزان به ۱۰ کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد.

به عبارت دیگر در روش محلول پاشی هم میزان مصرف کود به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و هم کارآیی کود افزایش می یابد و ضمن کاهش هزینه های تولید از کاهش حاصلخیزی خاک و آلودگیهای زیست محیطی اعم از آب و خاک جلوگیری می گردد.

به منظور افزایش کارایی ازت بهتر است مقدار کود پایه قبل از کاشت از ته بلافاصله بعد از سبز شدن محصول استفاده گردد زیرا زمان نیاز گیاه به ازت از ماه دوم رشد به بعد می باشد همچنین تا زمان سبز شدن و تولید ریشه میزان کودی که قبل از کاشت مصرف شده از طریق آب آبیاری و با بارندگی شسته میگردد و از دسترس گیاه خارج می شود.

فسفر در خاک تقریبا ماندگار نمیباشد و عمدتاً از طریق وجود رطوبت و آب موجود در خاک به طرف ریشه حرکت میکند مصرف نواری و در کنار بذر به جای پخش سطحى و مخلوط کردن آن با حجم زیادی از توده خاک قابلیت استفاده از فسفر را افزایش میدهد بویژه در اوایل رشد که گیاه نیاز بیشتری به فسفر دارد.

در زراعت جو در شرایط دیم میتوان با غلظت ۲ کیلوگرم کود سولفات روی در هزار لیتر آب (دو در هزار) به صورت محلول پاشی در مرحله پنجه دهی استفاده نمود و دیگر نیازی به مصرف کود ازته در مرحله سرک نمی باشد.

کودهای محتوی عناصر کم مصرف را علاوه بر مصرف خاکی در زمان قبل از کاشت می توان به صورت محلول پاشی با غلظت ۵ در هزار در شرایط آبی و با غلظت ۲ در هزار در شرایط دیم در مرحله پنجه دهی محلول پاشی و استفاده نمود.

توجه

استفاده از روش محلول پاشی موجب کاهش مصرف کود ازته میگردد و ضمن کاهش هزینه های تولید موجب افزایش تولید و کیفیت محصول نیز می شود.

 

شرایط مصرف

میزان بارندگی و درجه حرارت محیط روی قابلیت جذب عناصر مؤثر میباشد. گرما باعث آزاد شدن ازت فسفر گوگرد و مواد آلی شده و در هوای سرد معدنی شدن ازت کم میشود و بصورت غیر قابل استفاده برای گیاه میگردد.

نباید از آب شور در محلول پاشی کودها استفاده شود زیرا باعث سوختگی گیاه توسط اصلاح موجود در آب میشود.

نکته ۱: فاصله بین دو محلول پاشی نباید کمتر از ۱۵ روز باشد.

نکته ۲: مصرف بُر در خاک و آب شور توصیه نمی شود.

در صورت استفاده خاکی از کودهای محتوی عناصر کم مصرف میتوان از این کودها هر ۲ سال یکبار استفاده نمود. در اراضی دارای آب و خاک شور به میزان ۲۰ درصد کود فسفاته به مقادیر توصیه شده اضافه میشود.

توجه: در صورت استفاده از کود کامل ماکرو در زراعت غلات یا سایر محصولات دیگر از کودهای فسفاته و پتاسه نباید استفاده نمود.

در روش محلول پاشی: ابتدا کود را در ظرفی جداگانه حل نموده سپس داخل سمپاش  میریزند و به حجم مورد نظر میرسانند این کار موجب میشود که مواد غیر قابل حل، باعث  مسدود شدن سوراخهای سمپاش نشود و محلول پاشی به راحتی انجام گردد.

در هنگام محلول پاشی سعی شود تمامی قسمتهای هوایی گیاه کاملا خیس گردد. کودهای محتوی عناصر کم مصرف را میتوان از طریق آب آبیاری نیز استفاده کرد. بدین ترتیب با قرار دادن کود در مسیر آب ورودی به مزرعه میتوان به طور هم زمان مزرعه را آبیاری و کود پاشی نمود.

نکته: در هوای گرم و ساعات گرم روز از محلول پاشی خودداری گردد و بعد از محلول پاشی سعی شود که بلافاصله آبیاری انجام گیرد.

مشخصات فنی انواع کودهای شیمیایی متداول و مورد مصرف در کشاورزی

منابع

سیاوشی کاظم ۱۳۸۹ بررسی اثرات روشهای مختلف مصرف کود اوره در زمان کاشت سرک و محلول پاشی در عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام شماره ۱۳۸۴

سیاوشی کاظم ۱۳۸۵ بررسی اثرات ازت و سولفات روی در متدهای مختلف کود دهی بر عملکرد دانه جو سرارود (۱) در شرایط دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام شماره ۴۰۷ سیاوشی کاظم ۱۳۸۶ بررسی اثرات منابع و زمان مصرف کودهای ازته بر عملکرد گندم دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام شماره ۶۲۶

سیاوشی کاظم ۱۳۸۱ بررسی اثرات ازت بر رقم جدید گندم نان در شرایط دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام شماره ۴۳۷

ه کاظمی م و کلاته عربی م و شیخ. ف و آبرودی ، س ع عسكر م و سوقی . ح . ۱۳۸۸. تاثیر محلول پاشی و مصرف خاکی مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دو لاین امید بخش گندم در گرگان فصلنامه تولید گیاهان زراعی ص ۱۶۷ شماره ۳

فیضی اصل و ولی زاده غ ۱۳۸۳ بررسی اثرات محلول پاشی اوره در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و درصد پروتئین دانه گندم رقم سبلان مجله علوم خاک و آب شماره ۱ جلد ۱۹ ص ۲۰-۱۰

توشیح ، و ۱۳۷۳ ، گزارش نهایی تعیین نیاز جو به ازت و فسفر مرکز تحقیقات کشاورزی کردستان – شماره ۶۵

بنی جمالی، محمد : ۱۳۷۳ گزارش نهایی بررسی و تعیین مناسبترین فرمول کودی ازت و فسفر

بر روی عملکرد جو رقم ماکوئی مرکز تحقیقات کشاورزی استان مرکزی شماره ۱۶۵ سالار ديني على أكبر ۱۳۷۱ . حاصلخیزی خاک انتشارات دانشگاه تهران

۱۰ عبدالملکی ، پ ۱۳۷۶ گزارش نهایی تعیین نیاز غذایی جو دیم – مرکز تحقیقات کشاورزی  کردستان ، شماره ۸۳

منبع: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی – سازمان جهاد کشاورزی ایلام – تهیه و تنظیم: مهندس کاظم سیاوشی