مگس خزانه برنج با نام علمی Hydrellia philippina، یکی از آفات کلیدی برنج در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است که خسارت اقتصادی قابل توجهی به کشاورزان وارد می کند. این آفت به ویژه در شالیزارهای استانهای شمالی ایران مانند گیلان و مازندران مشاهده می شود و در صورت عدم کنترل، میتواند تا ۳۰٪ از عملکرد محصول را کاهش دهد.
۱. مشخصات زیستی و چرخه زندگی
۱-۱. حشره بالغ
- اندازه: ۲ تا ۳ میلیمتر
- رنگ: خاکستری تیره تا سیاه
- بالها: شفاف با رگبالهای مشخص
- طول عمر: حدود ۷ تا ۱۰ روز
- رفتار: حشرات بالغ در اوایل صبح یا غروب فعال هستند و روی برگهای برنج تخم گذاری می کنند.
۱-۲. تخم
- شکل: بیضی کشیده، به طول ۰٫۵ میلیمتر
- رنگ: سفید شفاف در ابتدا، سپس زرد کمرنگ
- محل تخمگذاری: معمولاً روی سطح زیرین برگهای جوان
- مدت تفریخ: ۲ تا ۴ روز (بسته به دمای محیط)
۱-۳. لارو
- رنگ: زرد کمرنگ تا سفید
- اندازه: ۳ تا ۴ میلیمتر در آخرین سن لاروی
- تغذیه: لاروها از پارانشیم برگ و بافت نرم ساقه تغذیه می کنند و باعث ایجاد تونل های تغذیه ای می شوند.
- دوره لاروی: ۷ تا ۱۴ روز
۱-۴. شفیره
- محل تشکیل: داخل ساقه یا روی برگها
- رنگ: قهوه ای روشن
- دوره شفیرگی: ۴ تا ۷ روز
تعداد نسل در سال: ۵ تا ۸ نسل (بسته به شرایط آب و هوایی)
۲. علائم خسارت و تشخیص آفت
لاروهای مگس خزانه برنج با تغذیه از بافتهای داخلی گیاه، علائم زیر را ایجاد می کنند:
- پیچ خوردگی برگها به سمت بالا (شبیه قاشق).
- نوارهای سفید یا نقره‌ای روی برگها ناشی از تغذیه لارو.
- سوراخ های ریز در امتداد رگبرگها.
- ضعف عمومی گیاه و کاهش رشد.
- خشکیدگی برگها در آلودگیهای شدید.
تشخیص افتراقی:
- علائم این آفت ممکن است با کمبود عناصر غذایی (مانند روی) یا بیماریهای قارچی اشتباه گرفته شود. برای تشخیص دقیق، بررسی حضور لاروها داخل برگها ضروری است.
۳. عوامل افزایش‌‌دهنده جمعیت آفت
- کشت متراکم برنج (تهویه کم بین گیاهان).
- آبیاری غرقابی دائم (رطوبت بالا برای رشد آفت مناسب است).
- بقایای گیاهی آلوده از کشت قبلی.
- دمای مطلوب (۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد).
۴. راهکارهای مدیریت تلفیقی (IPM)
۴-۱. روش‌های پیشگیری و زراعی
- تناوب کشت: کشت گیاهان غیرمیزبان مانند سویا یا لوبیا پس از برداشت برنج.
- زمان کاشت مناسب: کشت زودهنگام برنج برای فرار از اوج جمعیت آفت.
- زهکشی مزرعه: کاهش رطوبت خاک برای محدود کردن رشد لاروها.
- استفاده از ارقام مقاوم: برخی ارقام برنج مانند “هاشمی” نسبت به این آفت تحمل بیشتری دارند.
۴-۲. کنترل مکانیکی و فیزیکی
- نصب تله های زرد چسبنده برای جلب و شکار حشرات بالغ.
- هرس برگهای آلوده و معدوم کردن آنها.
۴-۳. کنترل بیولوژیک
- پارازیتوئیدها: زنبورهای Opius spp. و Braconidae لاروهای آفت را پارازیته می کنند.
- شکارگرها: سوسکهای خانواده Coccinellidae (کفشدوزکها) از تخم و لاروهای جوان تغذیه می کنند.
۴-۴. کنترل شیمیایی (به عنوان آخرین راهکار)
- حشرهکشهای توصیهشده:
- دیازینون (۶۰% EC) با دوز ۱٫۵ لیتر در هکتار.
- ایمیداکلوپرید (۳۵% SC) با دوز ۰٫۵ لیتر در هکتار.
- نکات مهم:
- سمپاشی در اوایل صبح یا عصر انجام شود.
- از مصرف بیرویه سموم خودداری شود تا مقاومت آفت ایجاد نشود.
۵. جمع‌بندی و توصیه نهایی
مگس خزانه برنج یکی از آفات مهم شالیزارهاست که در صورت عدم مدیریت صحیح، خسارت سنگینی به بار می آورد. بهترین راهکار، پیشگیری از طریق رعایت اصول زراعی و کنترل تلفیقی است. کشاورزان باید به طور منظم مزارع را پایش کنند و در صورت مشاهده اولین علائم، از روش های بیولوژیک یا کم خطر استفاده نمایند. در صورت نیاز به سمپاشی، مشورت با کارشناسان گیاهپزشکی ضروری است.
اگر سوالی درباره تشخیص یا کنترل این آفت دارید، می توانید در بخش نظرات مطرح کنید!
