کمبود بور در گیاهان
علائم کمبود بور معمولاً در جوانه‌های انتهایی یا جوان‌ترین برگها که در معرض شرایط حاد کمبود قرار می‌گیرند، ظاهر میشود. اختلالات به‌صورت قهوه‌ای شدن درون شلغم، پوسیدگی درونی چغندرقند، ساقه شکسته کرفس، سفت شدن دور برگ‌های فوقانی در سیب‌زمینی، قهوه‌ای شدن یا ساقه‌های توخالی گل‌کلم، قهوه‌ای شدن داخلی گوجه‌فرنگی، لکه سیاه در قسمت داخل زمین در حبوبات، زرد شدن بالای یونجه و غیره دیده میشود.
بور یک ماده مغذی مهم برای رشد و سلامت تمامی محصولات است. این عنصر، یک جزء از دیواره سلول‌های گیاهی و ساختارهای تولیدمثلی است. بور یکی از مواد مغذی موجود در خاک است، به این معنی که در معرض حرکت در خاک است. ازآنجایی‌که بور در مقادیر کمی برای گیاهان موردنیاز است، مهم است که به‌صورت یکنواخت در سراسر زمین عرضه شود. مخلوط کودهای سنتی ضد بور برای دستیابی به توزیع مواد مغذی یکنواخت در زمین بسیار مؤثر است. علیرغم نیاز به این مواد مغذی مهم، بور دومین مشکل کمبود مواد مغذی در سراسر جهان پس از روی است.
عملکرد مهم بور در گیاهان:
بور نقش کلیدی در طیف گسترده‌ای از عملکردهای گیاهی از جمله تشکیل دیواره سلولی و ثبات آن، حفظ یکپارچگی ساختار و عملکردی غشاءهای بیولوژیک، حرکت قند یا انرژی به قسمت‌های در حال رشد گیاهان و گرده‌افشانی و تنظیم دانه دارد. بور برای تثبیت نیتروژن و غلظت آن در محصولات بقولات نیز لازم است. کمبود بور به‌طور کلی منجر به تولید دانه‌های گرده خالی، گرده گل ضعیف و کاهش تعداد گل در هر گیاه میشود. عرضه بور کم می‌تواند رشد ریشه‌ها را تحریک کند.
آنالیز بور گیاه
برای تعیین وضعیت ماده مغذی بور گیاه، نمونه‌برداری و تجزیه‌وتحلیل برگ‌های جوان‌تر توصیه میشود. به‌طور معمول، سطوح کافی بور در بافت برگ خشک شده بین 25 تا 75 ppm است که برای بسیاری از محصولات مقدار زیادی است. به‌طور کلی، اعمال بور به خاک زمانی توصیه میشود که بور برگ کمتر از 25 ppm در محصولات با تقاضای بور بالا مانند یونجه، چغندرقند، سیب‌زمینی، آفتابگردان، سویا و کلزا باشد.
علائم کمبود بور
اکثر محصولات قادر به تحریک بور از بافت‌های گیاهی رو به رشد، بافت‌های گیاهی مریستمی مانند شاخه، نوک ریشه، گل، بذر یا میوه نیستند. در عوض، حمل و نقل بور در درجه اول درنتیجه‌ی انتقال در کانال آوندچوبی اتفاق می‌افتد. به همین علت، علائم کمبود بور ابتدا در بافت‌های تازه رشد یافته مانند برگ‌های جوان و ساختارهای تولیدمثلی رشد میکند. در معرض کمبود بور شدید، کوتولگی و از بین رفتن نقاط رشد مریستماتیک رایج است. سایر واکنش‌های رایج شامل کاهش طول ریشه، از بین رفتن گل‌ها برای تنظیم بذور و میوه نارس میباشد. عرضه کم بور، همچنین ممکن است بر گرده‌افشانی و تنظیم دانه، بدون نشانه‌های کمبود قابل‌توجه در برگ تأثیرگذار باشد.
علائم خاص محصول عبارت‌اند از:
سیب– در تعامل با کلسیم، ممکن است به‌صورت “شفافیت گلگاه” (water core) نمایش داده شود، مناطق داخلی به‌صورت منجمد ظاهر می‌شوند
چغندر– سخت، زخم‌های شانکر روی ریشه، پوسیدگی قهوه‌ای داخلی.
کلم– برگ‌های از ریخت افتاده و دفورمه، نواحی توخالی در ساقه.
گل‌کلم – رشد ضعیف و تکه‌های قهوه‌ای. ساقه‌ها، دمبرگ‌ها و رگ میان‌برگ ناهنجار.
کرفس– شکاف ساقه‌های برگ در سطح بالایی ایجاد میشود، بافت داخلی قهوه‌ای مایل به قرمز است.
کرفس بیابانی – باعث پوسیدگی قهوه‌ای ریشه میشود
گلابی – شاخه‌های جدید در بهار از بین می‌روند، میوه‌ها دچار رگه‌های سخت قهوه‌ای می‌شوند.
توت‌فرنگی – عقب‌ماندگی رشد، شاخ و برگ کوچک، نوک‌زرد و جمع شده. میوه‌های کوچک و کم‌رنگ.
سوئدی (شلغم روغنی) و شلغم– حلقه‌های مرکزی قهوه‌ای یا خاکستری در داخل ریشه توسعه می‌یابد.
Arecaceae (درخت نخل) – لکه‌های قهوه‌ای روی برگ ساقه و عملکرد پایین‌تر.
شاید این مطلب را هم دوست داشته باشید: نقش عنصر بور در تغذیه گیاه
نشانه های کمبود بور در چغندرقند
یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز چغندرقند بور می باشد. کمبود بور در چغندرقند باعث کاهش شدید کیفیت ریشه چغندرقند میشود.در اثر کمبود بر نه تنها نشانه های ظاهری بر روی برگها ظاهر میشود بلکه بر روی طوقه،دمبرگ و گیاهچه مرکزی به شکل پوسیدگی نیز دیده میشود.
غلظت در خاک :
میزان کل بر در خاک بین 2 تا بیش از 100 میلی گرم در کیلوگرم خاک میباشد.هر چند که بخش کوچکی از این میزان برای تغذیه گیاه کفایت میکند،ولی بیشتر به شکل تورمالین در خاک می باشد که یک ترکیب معدنی نامحلول است.کمبود بر در مناطق گسترده چغندر کاری جهان در خاک های قلیائی، بافت سبک و شنی دیده میشود.حد بحرانی بور در خاک حدود0.5 تا 0.6 می باشد و بیشتر از یک ایجاد مسمومیت می کند.
غلظت بور در چغندر قند :
به طور کلی غلظت مطلوب بور بین 30 تا 40 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک اندام های هوایی چغندرقند می باشد.هنگامی که میزان بور بین 12 تا 15 میلی گرم بر ماده خشک اندام هوایی چغندرقند باشد. نشانه های کمبود بور در چغندرقند دیده میشود.محدوده بدون ظهور علائم کمبود 35 تا 200 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک می باشد.حد بحرانی بور در پهنک برگ چغندرقند حدود 21 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک اندام هوایی چغندرقند می باشد.
روش مصرف بور:
روش مصرف بور به دو صورت پخش سطحی و محلول پاشی توصیه میشود و بهتر است به صورت ردیفی و هنگام کود دهی چغندرقند مصرف نگردد.
عوامل مؤثر بر کمبود بور در گیاهان
کمبود بور در خاک‌های اسیدی ماسه‌ای با مواد آلی کم، به علت پتانسیل اشباع بور، بسیار شایع است. خاک با ظرفیت جذب و نگهداری بالا (به‌عنوان مثال خاک با pH بالا و غنی از مواد معدنی خاکی و آهن و اکسید آلومینیوم) نیز معمولاً با کمبود بور مواجه میشود.
در اغلب محصولات، بور نشان‌دهنده تحرک فلوئوم بسیار ضعیف است. در نتیجه، بور در بافت برگ نمی‌تواند به اندازه کافی به ارگان‌های تولیدمثلی (به‌عنوان مثال، نوک ساقه، جوانه‌ها، گل‌ها، دانه‌ها و غیره) حمل شود. به دلیل این تحرک ضعیف، نگه‌داشتن محلول بور در محلول خاک در طول تمامی مراحل رشد گیاه، به خصوص در طی رشد تولیدمثلی (مثلاً در طی تنظیم دانه)، برای تغذیه مطلوب گیاه حیاتی است.
عوامل محیطی که منجر به کمبود بور می‌شوند:
فاکتورهای محیطی که باعث کاهش ترشح می‌شوند، مانند رطوبت بالا و رطوبت کم خاک، تأثیرات نامطلوب بر حمل و نقل بور در آوند چوبی دارند. دوره‌های طولانی خشک‌سالی باعث کاهش جذب بور به‌وسیله کاهش رشد ریشه، محدود کردن عرضه بور از ذخایر مواد آلی و کاهش انتشار و انتقال بور به سطوح ریشه میشود. گیاهان تحت کمبود بور، به آسیب شدید نور در روزهای گرم و آفتابی حساس‌تر هستند. در شرایط کمبود بور، استفاده از انرژی نور جذب‌شده در فتوسنتز به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و منجر به افزایش مقدار انرژی و آسیب بالقوه به برگ میشود. همچنین، درجه حرارت پایین خاک می‌تواند جذب بور ریشه را کاهش دهد.
بور کافی برای جذب بیشتر فسفر و پتاسیم
مطالعات نشان می‌دهد که ماده مغذی بور مناسب باعث افزایش جذب فسفر (P) و پتاسیم (K) ریشه با حفظ عملکرد مناسب (از طریق فعالیت ATPase) و ساختار غشاهای سلولی ریشه میشود. بور نقش مهمی در کلونیزاسیون ریشه‌ها با قارچ‌های میکوریزا دارد که به جذب فسفر در ریشه کمک میکند. در آزمایش‌های کوتاه‌مدت انجام شده روی گیاهان ذرت، کاهش جذب فسفر و پتاسیم در ریشه تحت کمبود بور در ظرف یک ساعت پس از اضافه شدن بور به محیط کشت صورت می‌گیرد. همچنین، شواهد تجربی نشان می‌دهد که عرضه بور کافی برای کاهش سمیت آلومینیوم در گیاهانی که در خاک‌های با pH کم مورد استفاده قرار می‌گیرند، لازم است.
نکاتی برای جلوگیری از کمبود بور
هر دو سال یک‌بار زمین‌های خود را آزمایش کنید تا در مورد سطوح مواد مغذی زمین مطمئن شوید. اهداف عملکرد خود را با نیازهای فعلی مواد مغذی مقایسه کنید و با یک بذرشناس مشورت کنید. از آنجا که ارتباط خوبی بین کمبود و مسمومیت بور وجود دارد، مهم است که مقدار صحیح بور را با نرخ مناسب با استفاده از منبع مناسب مورد استفاده قرار دهید.اسپری با بور باعث توزیع مواد مغذی یکنواخت در زمین میشود.
درمان کمبود بور
اسید بوریک (بور 5/16 درصد)، کود مایع بور یا حلال بورور (5/20 درصد بور) می‌توانند برای خنثی کردن کمبود بور مورد استفاده قرار گیرند. اعمال معمول بور واقعی در حدود 1.1 کیلوگرم در هکتار و یا 1.0 لیتر در هر هکتار است، اما سطوح بهینه بور با نوع گیاه متفاوت است. بوراکس، اسید بوریک یا سولوبور می‌تواند در آب حل شود و در کود خشک مخلوط شده اسپری شود. اعمال بیش از حد بور برای گیاهان سمی است، بنابراین باید اطمینان حاصل شود که میزان مصرف درست و حتی پوشش آن مورد توجه قرار گیرد. در حالی که بور ممکن است بر روی برگ اسپری شود، استفاده بیش از حد باعث آسیب به گیاه میشود. استفاده از بور ممکن است کمبود بور در خاک قلیایی را تصحیح نکند، زیرا حتی با افزودن بور، ممکن است این ماده مغذی برای جذب گیاه در دسترس نباشد. ادامه استفاده از بور در خاک‌هایی که می‌توانند در معرض اشباع باشند، مانند خاک‌های شنی، ممکن است لازم باشد. خاک‌هایی که آب با فشار به‌صورت فلاشینگ به آن‌ها اعمال میشود، حاوي سطوح سمي بور با آب می‌توانند، بور را از طريق شستشو حذف كنند.
