خاک کوکوپیت در واقع نوعی بستر کشت می باشد که از الیاف پوست، پوشش میوه نارگیل و در برخی موارد از پوست درخت نارگیل و به صورت فشرده تهیه می شود. نخستین بار در قرن نوزدهم از آن به عنوان بستر کشت در باغبانی استفاده گردید ولی به خاطر کیفیت نامناسب مصرف آن کاهش یافت، در اواخر قرن بیستم با روش های مدرن تکنولوژی، کوکوپیت بهتری تولید گردید.
خاک کوکوپیت چیست؟
خاک کوکوپیت به عنوان محیط کشت سبک، سازگار با محیط زیست و توانایی نگهداری آب به مقدار زیاد شناخته شده است. هنگام مصرف با افزودن آب به هر یک کیلوگرم خاک کوکوپیت فشرده، 15 لیتر کوکوپیت مرطوب خواهید داشت. در کشورهای مختلف به دلیل اینکه بسیار سبک است و توانایی نگهداری آب آن زیاد است، هنگام صادرات انواع گل و گیاه به خصوص کاکتوس فقط از خاک کوکوپیت خالص استفاده می شود.
اگر بهتر بخواهیم بگوییم که خاک کوکوپیت چیست و چه مزایایی دارد، باید بگوییم جزو بسترهای کاشت آلی طبقه بندی می‌شود و یکی از بهترین بسترهای کاشت برای گیاهان و همینطور بستر مناسبی برای برخی از گلخانه های مدرن است.
طرز تهیه خاک کوکوپیت:
کشورهای شرقی آسیا از عمده ترین تولیدکنندهای کوکوپیت در جهان هستند؛ دو کشور مهم تولید کننده این خاک در سطح جهان:
هند: این کشور به علت داشتن درختان نارگیل فروان تولید کننده خاک کوکوپیت است، اما کوکوپیت های آن به علت شوری بالا در ایران خریداری نمی‌شود. به دلیل این که این کوکوپیت‌ها با آب دریا آبشویی می شوند و برای کشور ما که در بیشتر مناطق شوری آب زیاد است، مناسب نیست.
سریلانکا: کوکوپیت‌های این کشور کیفیت بالاتری نسبت به هند دارد و شوری پایین‌تر، سرعت حجمگیری و بازشدن بالاتر از دیگر مزایای آن است.
برای تهیه خاک کوکوپیت از الیاف دورریختنی پوست و پوشش میوه نارگیل و الیاف تنه درخت نارگیل استفاده می‌شود؛ رشته‌های نازک پوست نارگیل جدا شده سپس پودر و برای بسته‌بندی آماده می‌شوند. ابتدا نارگیل‌ها خیسانده می‌شوند، روشی برای به عمل آوردن که به طور طبیعی باعث تجزیه پوسته خیس می‌شود. برای تهیه خاک کوکوپیت پوست نارگیل‌ها به مدت ۶ ماه یا بیشتر، برای تجزیه شدن در آب خیسانده می‌شوند.
امروزه طرز تهیه خاک کوکوپیت مکانیزه شده و این فرآیند را می‌توان در مدت کمتری و طی یک هفته با استفاده از تکنیک‌های ماشینی پیشرفته انجام داد. بعد از خیسانده شدن رشته‌ها به وسیله شانه‌های مخصوص از پوسته جدا می‌شوند، این فرآیند جدا کردن الیاف نام دارد.
زمانی که رشته‌ها یا الیاف نارگیل توسط شانه از پوسته جدا شد، خشک شده و در این مرحله کوکوپیت خشک عمل‌آوری می شود.
انواع کوکوپیت:
این محصول از سه بخش تشکیل شده که ممکن است در بافت‌های مختلف هر سه یا یکی از بخش‌ها وجود داشته باشد. کوکوپیت ها انواع مختلفی دارد: پیت، الیاف یا چیپس؛ که استفاده از مخلوط آنها مزایای خود را دارد.
پیت:
پیت مشابه پیت ماس است، اما رنگ آن قهوه‌ای تیره است و قطر آن بین یک تا پنج میلیمتر است. تراکم این محصول به اندازه‌ای است که آب زیادی را در خود نگه می‌دارد و به همین دلیل نمی‌توان آن را تنها استفاده کرد؛ چون ممکن است ریشه‌ها از آب غرق شوند.
الیاف نارگیل:
رشته‌های نخ مانندی که از الیاف نازک و بسیار نازک نارگیل تشکیل شده اند که اکسیژن از طریق آن به راحتی می‌تواند به سیستم ریشه‌ی گیاه نفوذ پیدا کند. فیبر نارگیل به تنهایی قابلیت جذب زیادی ندارد و با گذشت زمان تجزیه می‌شود و درنتیجه مقدار اکسیژنی که به ریشه‌های گیاه می‌رسد، کاهش می‌یابد. به همین دلیل برای استفاده‌ی مجدد مناسب نیست.
کوکو چیپس:
تکه‌های کوچکی از الیاف نارگیل است که خصوصیات بهتری نسبت به پیت و فیبر را دارد. کوکو چیپس آب را به خوبی در خود نگه می‌دارد و منافذ هوایی خوبی هم دارد.
در دسته بندی دیگر آن ها را مخلوطی از انواع کوکوپیت موجود و بر حسب بافتی که ایجاد می کنند به سه دسته تقسیم بندی می کنند:
- بافت فاین: این نوع از کوکوپیت ها شامل بیش از ۸۵ درصد پیت و کمتر از ۱۵ درصد الیاف ریز را شامل می شود و بیشتر برای نشاء استفاده می شود.
- بافت مدیوم: این نوع از کوکوپیت ها ۸۰ تا ۸۵ درصد می باشد و ۱۵ تا ۲۰ درصد الیاف با اندازه حداکثر ۱۵ سانتی متر دارند.
- کوکوچیپس: کوکو چیپس ها نوع دیگری از کوکوپیت ها هستند که 30 درصد پیت و ۳۰ تا ۶۰ درصد چیپس دارند. مابقی این مقدار نیز الیاف با ابعاد متغیر می باشد.
نحوه استفاده از کوکوپیت:
امروزه این محصول به سه صورت در مراکز فروش مخصوص تجهیزات کشاورزی و گل و گیاه موجود است، این سه مدل به شکل های زیر می باشد:
- آجری شکل
- گرد و یا گلدان هایی از الیاف نارگیل
- پودر نرم
نحوه استفاده از کوکوپیت به عنوان محیط کشت فقط کافی است آن را در داخل آب قرار دهند.
همانطور که گفته شد برای اینکه از این خاک استفاده کنیم هر یک کیلوگرم کوکوپیت فشرده شده، بعد از اینکه در آب قرار بگیرد و رطوبت را در خود جذب کند می‌تواند به ۱۵ لیتر کوکوپیت مرطوب تبدیل شود.
میزان و نحوه استفاده از این خاک با توجه به نوع گیاه و سایز گلدانی که از آن استفاده می‌شود، بستگی دارد و می تواند به تنهایی یا با بسترهای کاشت دیگر مثل پرلیت، پیت ماس، خاک اره و … مخلوط کرده و در گلدان مورد نظر قرار گیرد.
نحوه استفاده از کوکوپیت در داخل گلدان:
این محصول را درون گلدان مورد نظرتان قرار داده و بر روی آن آب بریزید. به محض این که الیاف محصول کوکوپیت از هم جدا شد می توانید به راحتی آن را به صورت خالص یا با پرلیت و یا پیت ماس مخلوط کنید و آن را مورد استفاده قرار دهید.
توجه داشته باشید که نصف این مقدار مخلوط باید کوکوپیت باشد. همچنین ۱۰ درصد آن پرلیت و ۴۰ درصد آن پیت ماس باشد. این خاک، برای گیاهان آپارتمانی بسیار عالی است که می توان آن را به راحتی مخلوط کرده و از آن استفاده کرد.
کوکوپیت برای چه گیاهانی مناسب است؟
این محصول نیز مانند سایر محصولات، کاربرد های منحصر به فرد خود را دارد. در این بخش به طور کلی به این پرداخته می شود که کوکوپیت برای چه گیاهانی مناسب است؟ این خاک به عنوان بستر کشت هیدروپونیک برای کاشت بسیاری از محصولات مانند گوجه فرنگی، خیار، فلفل دلمه ای، پرورش گل های شاخه بریده و همچنین برای پرورش گیاهان آپارتمانی بسیار مناسب است.
از مواردی دیگر که کوکوپیت برای چه گیاهانی مناسب است، می توان به این اشاره کرد که بهترین بستر برای رویش بذر، قلمه، انواع پیاز و نشاء است. همچنین از این محصول می توان برای خاک کاکتوس‌ها در دوره نشاء هم استفاده کرد، یعنی در زمانی که آنها از بستر و خزانه اولیه جدا می‌شوند.
از دیگر کاربردهایی که قبلاً نیز به آن اشاره شد، در بسیاری از کشورها هنگام صادرات انواع گل و گیاه به خصوص کاکتوس از کوکوپیت به دلیل نگهداری بالای آب به صورت خالص استفاده می شود.
کوکوپیت و پیت ماس:
کوکوپیت و پیت ماس هر دو به عنوان دو بستر کاشت که ظرفیت نگهداری آب در آن ها زیاد است استفاده می شود، ولی ظرفیت نگهداری آب در کوکوپیت بیشتر از پیت ماس است.
یکی از تفاوتهای کوکوپیت و پیت ماس این است که کوکوپیت دارای pH خنثی و کمی اسیدی است و پیت ماس pH اسیدی دارد و دیگر تفاوت بین کوکوپیت و پیت ماس این است که کوکوپیت به عنوان منبع تجدیدپذیر و سازگار با محیط زیست است و بعد از 10 سال شروع به تجزیه می کند که نشان‌دهنده ماندگاری بالا آن می باشد.
در حالی‌که پیت ماس به عنوان بستر کشت تجدیدناپذیر شناخته می شود؛ اما پیت ماس دارای ترکیبات آلی مناسب است و همانطور که قبلاً به آن اشاره شد از مخلوط این دو می توان به عنوان بستری مناسب جهت رشد و پرورش گیاهان به خصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کرد.
نحوه استفاده از کوکوپیت در مورد کاشت بذر:
بهتر است از مخلوط کوکوپیت و پیت ماس به نسبت۷۰ درصد کوکوپیت و ۳۰ درصد پیت ماس استفاده شود؛ این نحوه استفاده در مورد پرورش گل رز و توت فرنگی صدق می کند.
مزایای استفاده از خاک کوکوپیت :
✅ ظرفیت نگهداری خاک کوکوپیت نسبت به دیگر انواع بستر کشت، بسیار زیاد است؛ بنابراین در مصرف آب صرفه جویی و همچنین به رشد بهینه گیاه کمک می‌کند و این صرفه جویی در آب در بخش کشاورزی بسیار مقرون به صرفه است.
✅ خاک کوکوپیت قدرت تهویه بسیار خوبی دارد. الیاف باریک نارگیل حتی زمانی که از آب اشباع شده باشد، تخلخل بسیار خوبی را دارا هستند و در نتیجه ترکیب این ماده با خاک، ضمن اصلاح خاک، از سفت شدن و فشردگی آن جلوگیری می‌کند.
✅ یکی از مهمترین مزایای این خاک، عاری بودن آن از انواع بذر، علف هرز، آفت، بیماری و باکتری است. الیاف نارگیل به دلیل اینکه در بالای درخت و ارتفاع بالاتر از سطح زمین رشد می‌کنند بسیاری از آلودگی‌های با منشاء خاک را ندارد.
✅ کوکوپیت نسبت به دیگر انواع بستر کاشت، زمان ماندگاری بالایی دارد و حداقل برای چهار سال و حداکثر تا ۱۰ سال می‌توان از آن به عنوان بستر کاشت استفاده کرد؛ در واقع از 10 سال به بعد شروع به تجزیه می کند.
✅ محدوده pH خنثی تا کمی اسیدی (۶/۵ تا ۵/۶) است که محدوده مناسب برای بیشتر گیاهان محسوب می‌شود. در این محدوده از pH، عناصر غذایی به راحتی در اختیار ریشه گیاه قرار خواهند گرفت و کمک می کند خاصیت قلیایی ریشه کاسته شود.
✅ کیفیت ذاتی الیاف نارگیل و تهویه مناسب این بستر باعث شده تا استفاده از این خاک برای جوانه زدن بذر‌ها و کاشت قلمه به عنوان بهترین بستر کاشت، شناخته شود. تجربه نشان داده است، این نوع بستر سرعت جوانه‌زنی بذر‌ها و ریشه‌دار شدن قلمه‌ها را افزایش می‌دهد.
✅ کوکوپیت ماده‌ای کاملاً آلی است و هیچ گونه تأثیر نامطلوبی بر محیط زیست ندارد و بعد از تجزیه شدن به طبیعت برمی‌گردد.
✅ این خاک به رشد باکتری، قارچ و علف هرز مقاوم است و در واقع بدون پاتوژن است. میزان بالای لیگنین موجود در آن، رشد میکروارگانیسم های مفید را افزایش می دهد.
معایب خاک کوکوپیت:
❌کمبود مواد غذایی: مهمترین عیب کوکوپیت کمبود مواد مغذی در آن است. بنابراین در صورت استفاده از این بستر به صورت خالص مستلزم استفاده از محلولهای مغذی غذایی و کود مایع برای تغذیه ریشه گیاهان است.
❌ قیمت بالا: کوکوپیت نسبت به باقی خاکها قیمت بالاتری دارد و در کل محصول گرانی محسوب می‌شود. قیمت بالای آن به دلیل وارداتی بودن آن بوده و وارد کننده متحمل هزینه زیادی می‌شود و این یکی از معایب کار است.
نتیجه گیری
کوکوپیت یک محیط کشت پایدار و همه کاره است که فواید متعددی برای رشد گیاهان و حتی حلزون و قارچ دارد. ظرفیت بالای نگهداری آب، pH خنثی، مقاومت در برابر عوامل بیماری زای خاک و مقرون به صرفه بودن آن را به انتخابی ایده آل برای باغبانان خانگی و پرورش دهندگان تجاری تبدیل کرده است. با استفاده از این محصول می توانید از یک باغ سالم و پر رونق لذت ببرید و در عین حال تأثیرات مخرب محیطی خود را کاهش دهید.
