راهنمای کشت پیاز

پیاز با نام علمی Allium cepa از خانواده Liliacceae که احتمالا از مبدا آسیا و هند به سایر مناطق دنیا نشر پیدا کرده است. دارای  300 زیر گونه شناخته شده است که اکثرا وحشی و مصرف خوراکی ندارند از جمله چند گونه از آنها در گل آذین خود بجای بذر میتوانند تولید غده کوچکی (ست) بنمایند.

پیاز در حال حاضر یکی از مهمترین اقلام سبزی و صیفی محسوب شده و دامنه مصرف گسترده ای دارد. به همین دلیل برای تحصیل عملکرد بیشتر و یا زودرسی از روش های کشت گوناگونی که ذیلا شرح آن خواهد آمد استفاده میگردد.

آب و هوای مناسب برای کشت پیاز

ارقام پیاز در گروههای مختلفی قرار میگیرند که بسته به کاربرد و اقلیم های متفاوت از آنها استفاده خواهد شد. مهمترین این گروهها ارقام روز کوتاه است که در عرض جغرافیایی تا 30 درجه مورد کشت واقع میشوند و ارقام روز متوسط که تا عرض جغرافیایی 36-35 درجه میتواند مورد بهره برداری قرار گیرند و ارقام روز بلند که در مناطقی با عرض بالاتر از 36 درجه قرار دارند باید کشت شود که در ایران زیاد مورد توجه نبوده و در عرض بالاتر از آن اراضی زیادی قرار ندارند. علاوه بر گروه بندی فوق واریته هایی در رده Dehydration که اختصاصا در صنایع تبدیلی مصرف دارند و به دلیل بالا بودن درصد مواد جامد آنها بسیار تند و قابلیت مصرف مستقیم تازه خوری ندارند نیز از دیگر گروه های پیاز میباشند. تحقیقات سالهای اخیر نشان داده که یکی از موانع کشت ارقام پیاز در اقلیم های مختلف بولت ساقه بوده که مواد مغذی غده را به مصرف تولید گل و گاهی بذر رسانده و محصول را از جهت اقتصادی بی ارزش می نماید بطوریکه معلوم شده درجات دمایی در بولت پیاز تاثیرگذارتر از طول روز میتواند باشد به این معنی که در دمای 15.5-10 درجه سانتیگراد و طول روز 12-9 ساعت رقمی بگل میرود و همان واریته در دمای 27-21 درجه سانتیگراد و طول روز کوتاه و یا متوسط یا حتی تا 15 ساعت نیز به گل نه نشسته است. به همین دلیل ارقام جدید در مناطق مختلف باید در وهله اول مورد کشت و بررسی قرار گیرند و سپس به تجاری سازی آنها اقدام شود.

در جدول زیر اثرات حرارت و طول روز در دو رقم روز بلند و روز متوسط در عارضه بولت را نشان داده است:

با توجه به جدول فوق معلوم می شود برای گل رفتن پیاز بخصوص در نواحی گرمسیری جنوب کشور تاریخ کشت ها را باید طوری تنظیم نمود که غده بستن بوته در دمای بالاتر از 15 درجه سانتیگراد روزانه اتفاق بیافتد در غیر اینصورت رقمی که به بولت صددرصد مقاومت داشته باشد تاکنون معرفی نگردیده و زودرسی گاهی به دلیل تغییرات آب و هوایی اقلیم همراه با بولت شده و ضرر و زیان کشاورز ختم می شود.

لازم به ذکر است که در حرارت 20-18 بذر پیاز طی 6-5 روز جوانه زنی داشته و در دمای بین 30-8 جوانه زنی آن با تاخیر مواجه خواهد شد (بجز درجات 25-18) در دمای 24-12 درجه سانتیگراد رشد شاخ و برگ هوایی گیاه با سرعت انجام گرفته ولی برای غده بستن ارقام مختلف تابع طول روز و حرارت محیط میباشند کشت زود هنگام تاثیری در زودرسی نمی تواند داشته باشد مگر آنکه از رقمی استفاده شود که در طول روز حدود 9 ساعت قادر به غده رفتن باشد.

قاعده کلی بر آنست که در طول روز 12 ساعت ارقام روز کوتاه شروع به غده بستن نموده و روز متوسط ها در طول روز 15 ساعت به تولید می رسند.

روش های کشت پیاز

برای زودرس نمودن محصول از روشهای کشت ست – نشاء کاری و بالاخره کشت مستقیم که شرح آن ذیلا خواهد آمد باید استفاده نمود.

کشت ست

مزایا و ارجحیت های ست کاری بقرار زیر میتواند باشد:

– زودرسی در حد 40-35 روز نسبت به کشت مستقیم آن رقم قابل حصول است که اخیرا در مناطق جنوبی کشور که زودرسی فاکتور مهمی میباشد. از این روش استفاده میشود ک باید با توجه به تجربیات در اقلیم تاریخ مناسب کشت بدست آید. ولی در مناطق شمالی کشور چنانچه سرمای زودرس پاییزی داشته باشند ست کاری ممکنست بصورت محدود مورد استفاده قرار گیرد.

– در روش ست کاری بدلیل امکان افزایش تراکم بوته عملکرد ها فزونی خواهند یافت.

– محصول بدست آمده از کشت ست دارای کیفیت مناسبی بوده و قابلیت انبار مانی آن بیشتر است.

– تولید محصول با این روش در خاکهای ضعیف و فقیر نیز نسبت به کشت مستقیم ارجحیت دارد.

– در روش ست حساسیت گیاه به بولت و طول روز کمتر شده و امکان کشت در عرض جغرافیایی بالاتر نیز از ارقام روز کوتاه میسر میگردد و بالاخره کنترل علفهای هرز به دلیل رشد سریع شاخ و برگ غده آسانتر خواهد شد.

کشت و تهیه ست

پس از انتخاب خاک بستر که از جهت حاصلخیزی و فاکتورهای اصلی اراضی مناسب سبزیکاری قابل اطمینان باشد و به لحاظ کوتاه بودن زمان توقف گیاه در خزانه مواد مغذی لازم باید سریعا بعد از سبز شدن گیاه در اختیار ریشه قرار گیرد. برای کشت بذر جهت تولید ست معمولا 100-80 کیلو بذر در هکتار در نظر گرفته میشود که بسته به سایز غده مورد نیاز میتوان تراکم را تغییر داد. معمولا وسیله کارگر و یا در سطوح وسیع بوسیله دستگاههای بذرکار کشت انجام میشود و در خاک سبک عمق کشت بذر تا 2.5 سانتیمتر نیز می تواند در نظر گرفته شود.

زمان بذرپاشی حدود اوایل بهار در مناطق معتدله ای که در ارتفاعات اطراف دشتهای نیمه گرمسیر قرار دارند انجام و طی حداکثر 85-80 روز گیاه میتواند به تولید ست برسد.

برداشت ست

معمولا بعد از 90-80 روز از تاریخ کشت بذر ست ها آماده برداشت میشود. میتوان با ادوات برداشت سیب زمینی ست را جمع آوری نمود و یا توسط کارگران این کار قابل انجام است زیرا که ست تقریبا روی خاک بستر قرار میگیرد. بعد از چند روز هوادهی به غده ها آنها را درجه بندی نموده و در سبدهای مخصوص در سردخانه و یا انبارهای فنی نگهداری می نمایند. برای سرعت بخشیدن به کاهش ضایعات میتوان از دستگاههای خشک کن استفاده نمود معمولا در این روش هوای گرم در حد 30-25 درجه سانتیگراد را در محفظه ای که ست ها در آن قرار دارند با فشار کافی وارد نموده تا غده ها کاملا خشک و آمادگی انبار شدن را پیدا نماید ست ها پس از برداشت سایزبندی شده و در سبدهای مخصوص قرار میگیرد تعداد ست ها در کیلو بستگی به قطر آنها دارد که در جدول زیر این رابطه قابل مشاهده است.

نگهداری ست های استحصالی در انبار

یکی از روشهای نگهداری کوتاه مدت ست در انبارهای فنی و یا سردخانه های میتواند به ترتیب زیر باشد. غده های استحصالی بعد از سایزبندی در منطقه تولید که هوای خنکی دارد در انبارهای فنی که معمولا چند متری زیر سطح زمین قرار دارند و سیستم تهویه مطلوبی در آن نصب شده است نگهداری میگردد و یا آنکه در سردخانه ها بعد از خشک شدن غده تا زمان کشت که حدود چند ماه بیشتر فرصت نیست در دمای 0.5 درجه سانتیگراد که در نزدیکی انتقال آن به زمین اصلی حرارت را تا 4 درجه سانتیگراد بالا میبرند.

در جدول زیر تاثیر قطر غده و دمای نگهداری آن در سردخانه و یا انبارهای فنی در عارضه بولت بوته ها در مزرعه آورده شده است و از سه واریته پیاز در این آزمایش استفاده شده است:

با توجه به جدول فوق معلوم میشود که کشت غده های کوچک که در سردخانه و یا انبارهای فنی در حرارتهای حدود صفر درجه نگهداری شده اند حساسیت آنها به بولت کاهش یافته است و حتی به صفر نیز میرسد.

کشت ست در زمین اصلی

با توجه به آنکه قسمت هوایی گیاه پیاز (شاخ و برگ) رشد بطئی داشته و حجم زیادی را اشغال نمیکند زمین انتخابی برای پیاز باید عاری از علفهای هرز باشد میتوان با علفکش های عمومی قبل از کاشت با علفهای هرز مبارزه نمود و یا پس از کشت از علفکش های انتخابی استفاده نمود زیرا که وجین دستی هزینه های بسیاری دارد و گاهی باعث صرفنظر نمودن کشاورز از مزرعه شده و منجر به شخم زدن کشت خواهد شد. ست ها در کشت مکانیزه معمولا در روی پشته های یک متر عرض (از وسط پشته به وسط پشته دیگر) 4 یا 5 ردیف کشت انجام میشود و با 2 نوار آبیاری که در بین ردیفهای نصب میشود رطوبت کافی برای ریشه گیاه فراهم میاید.

در جدول زیر تعداد غده مصرفی در هکتار را بسته به تراکم مورد نظر برای دستیابی به غده های پیاز درشت و یا متوسط و کوچک بسته به نیاز بازار مصرفی ملاحظه میشود.

توضیح: در اروپا به دلیل توسعه روش کشت ست، شرکتهای بذری به صورت تجاری آنرا تهیه و پس از اخذ گواهی از موسساتی همچون Naktuinbouw هلند به مصرف کنندگان عرضه می نمایند.

تهیه نشاء و کشت آن

برای تهیه نشاء، زمینی باید انتخاب شود که (مشابه تولید ست) عاری از علفهای هرز و بیماری های خاکزی باشد. ولی چون پیاز جز آن دسته از گیاهانی است که خاصیت نشاپذیری متوسطی دارند ارجح است که نشا در سینی هایی با ظرفیت مناسب برای کشت بذر انجام شود.

خاک بستر در سینی نشاء باید از هوموس های تقویت شده با مواد مغذی پر شود نا بتواند نشاء سالم و قوی تولید نماید زیرا در شرایط مناسب حدود 40-30 روز گیاه در خزانه باید نگهداری شود تا مرحله 15-12 سانتیمتر ارتفاع ساقه آنرا بتوان به زمین اصلی انتقال داد محیط و یا خاک بستر برای جوانه زنی بذر باید بین 25-15 درجه سانتیگراد دما برسد تا طی 7-5 روز بذر سبز نماید و حفظ دما در محیط خزانه در روز 19 درجه سانتیگراد و در شب 17 درجه سانتیگراد بهترین حالت برای رشد گیاه است. چون بطور متوسط در هر کیلو بذر پیاز 250 هزار عدد بذر وجود دارد بنابراین با توجه به قوه نامیه معمول که حدود 85% است به 1.8-1.5 کیلو بذر مرغوب در هکتار نیاز داریم.

توضیح: چون بذر پیاز به رطوبت نسبتا کمی برای سبز شدن احتیاج دارد اگر در حد 20% رطوبت بستر بالای نقطه پژمردگی قرار گیرد مشکلی در جوانه زنی پیش نخواهد آمد.

انتقال نشاء به زمین اصلی

برای انتقال نشاء به زمین اصلی در روی پشته های به عرض یک متر (از وسط جوی به وسط دیگر) در دو طرف هر پشته و در فواصل طولی هر 5 سانتیمتر نشاء به همراه پیت ماس با دقت در آورده شده و در حفره ای که قبلا آماده شده قرار و دور آن با خاک مزرعه پر میشود و بلافاصله آبیاری انجام خواهد گرفت. مسلما در این انتقال از نشاء های قوی باید استفاده نمود و گیاهان ضعیف و کوتاه را بهتر است حذف نمائیم. ضمن آنکه از فشار آوردن ریشه برای جلوگیری در خاک قویا باید جلوگیری گردد.

کشت مستقیم بذر

معمولا در کشت مستقیم بعد از آماده سازی بستر و تهیه پشته های 40 اینچی به وسیله دستگاه های مکانیزه پشته های فرم گرفته (به وسیله فارور و خط کشی اطوئی) و با بذرکارهای مختلفی که تنظیمهای خاص خودش را دارد بذر دو طرف پشته کشت خواهد شد. بذرکارها میتوانند از نوع دریل و یا بدرپلنتر یا پنوماتیک باشند که بسته به استفاده از هر نوع مقادیر مصرف بذر بین 3-2.5 کیلوگرم در هکتار متغیر است مسلما غالب بذوریکه در کشت مستقیم استفاده میشود از انواع غیرهیبرید و ارزان قیمت خواهد بود.

انتخاب رقم

ارقام پیاز از تنوع بسیاری برخوردار هستند که میتوان آنها را به چند گروه تقسیم بندی نمود:

1-ارقام بر اساس عرض جغرافیایی:

-ارقام روز کوتاه که در گروه های خیلی زودرس، متوسط و دیررس و مناسب کشت در مدار بین 30-24 درجه هستند و بنام واریته های روز کوتاه معرفی میشوند. گرچه علاوه بر طول روز به مسئله ارتفاع منطقه مورد کشت از سطح دریا و آمار هواشناسی حداقل 5 ساله نیز برای کشت انواع جدید باید توجه داشت. زمان کشت این ارقام در پائیز و برداشت آنها بسته به روش کشت از اواخر بهمن ماه شروع میشود.

-ارقام روز متوسط که مناسب کشت در فلات مرکزی تا استانهای شمالی کشور یعنی عرض جغرافیایی 36-30 درجه که بر اساس آب و هوا و ارتفاع از سطح دریا از واریته های زود، متوسط و دیررس این گروه میتوان برای کشت استفاده نمود. در این صورت زمان کشت در اواخر زمستان تا اوایل بهار میتواند باشد.

-ارقام روز بلند که در عرض جغرافیائی 36 درجه به بالا باید کشت شود ولی در ایران موضوعیت ندارد.

2-ارقام از جهت رنگ غده:

معمولا در نوار جنوبی کشور از جیرفت تا بندرعباس که اولین تولید محصول را در بهار دارند و توجه به واریته هایی با غده سفیدرنگ دارند. ولی در بوشهر، خوزستان و مناطق گرمسیر استان فارس توجه بیشتری به ارقام زردرنگ است و در مناطق مرکزی و شمالی کشور و حتی بخشی از سیستان و بلوچستان توجه کشاورز به انتخاب ارقام با غده قرمز رنگ است و در صورت عدم دسترسی به آن از غده های زرد با خاصیت ماندگاری طولانی استفاده می شود.

3- ارقام از جهت زودرسی ژنتیکی:

یکی دیگر از گروه ها میتواند باشد، بدین معنی که معمولا واریته هایی با غده زرد در یک اقلیم زودرس تر از غده های سفیدرنگ و قرمزرنگ خواهند بود.

طول زمان نگهداری غده ها: این نکته نیز در تصمیم کشاورز تاثیرگذار میباشد، معمولا ارقام قرمز با درصد مواد خشک تا حد 14-12 درصد قابلیت انبارمانی 5-4 ماهه دارند. ارقام زرد روز متوسط نیز با درصد مواد خشک حدود 12-10 درصد بعد از آن قرار میگیرند. واریته های روز کوتاه با درصد مواد خشک 7-5 درصد در شرایط مناسب ماندگاری کوتاه مدت مثلا 30-20 روزه را دارند و اکثرا جهت مصرف مستقیم روانه بازارهای مصرفی تازه خوری می شوند. واریته های صنعتی با دارا بودن درصد مواد خشک 22-18 درصد پس از رطوبت زدائی از غده ها در مزرعه از قابلیت نگهداری خیلی طولانی مدت را دارند. ارقام پیازهای روز بلند بالای عرض جغرافیایی 36 درجه و ارقام پیازهای صنعتی که در گروه Dehydration قرار میگیرند فعلا در ایران مورد مصرف واقع نمیشوند در حالیکه در صورت اقدام به کشت گروه های صنعتی روز متوسط که نهایتا در کارخانجات مواد غذایی به پودر تبدیل میشوند و بازار گسترده صادراتی دارند منافع قابل تضمینی را برای کشاورز فراهم میاورد و ریسک ارقام تازه خوری را جهت جلوگیری از نوسان قیمت به کشاورز تحمیل نخواهند نمود.

عملیات داشت پیاز

پس از شروع رشد گیاه بتدریج از کودهای کامل و یا ازته برای سرک استفاده میشود و در صورت رشد علفهای هرز با استفاده از علفکش های انتخابی که بسته به نوع علفهای موجود در مزرعه میتوان آنها را کنترل نمود استفاده میشود. مضاف به آنکه به دلیل تراکم کشت در روش ست کمتر ممکن است علفهای هرز مانع از رشد گیاه اصلی گردد. غالبا پیازهای روز کوتاه در طول زمستان در حال رشد بوده و آفات محدودی در آن زمان فعال هستند که در صورت بروز باید حتما کنترل گردند ولی بیماریهای قارچی مانند: Botrytis، Phytophthora، Alternaria و Downy Mildew که کلا قارچ های خاکزی و برگی محسوب میشوند و عمدتا با مصرف کودهای حیوانی غیرپوسیده توسعه می یابند ممکن  است خساراتی را وارد نمایند که چاره ای جز ضدعفونی خاک قبل از کشت وجود ندارد و یا آنکه باید از خاکهای غیرآلوده برای کشت استفاده نمود.

یکی از دیگر بیماری های رایج در کشت های بهاره و پائیزه وجود بیماری Pink root که عامل آن قارچ Phoma terrestris می باشد غالبا ارقام هیبرید و جدید نسبت به آن مقاوم هستند بخصوص در جنوب کشور که برنامه تناوب کشت برای پیاز اعمال میشود ولی در شمال کشور که علاقمند به استفاده از ارقام قرمزرنگ هستند و اراضی پیازکاری را در تناوب کامل قرار نمی دهند. این بیماری باعث کوچک شدن غده ها و کاهش عملکرد چشم گیری میشود. ارقام مختلف پپاز اعم از سفید و زردرنگ هیبرید در حال حاضر حساسیت کمی به Pink root دارند و راه ساده تر آن است که از انواع این ارقام که مناسب کشت بهاره هستند در اراضی آلوده استفاده گردد. با احتساب آنکه خاصیت انبارمانی این ارقام از انواع قرمز ممکن است بیشتر هم باشد. یکی از مهمترین حساسیت های پیاز نسبت به تغییرات دمایی در زمان غده بستن است که ارقام حساس تر به بولت رفته و ذخیره مواد موجود در غده را صرف گل و تولید بذر نماید.

علل دوقلوزائی در پیاز (Splitting)

عوامل متعددی در این مورد وجود دارد که به شرح زیر ذکر میگردد:

– پاره ای از ارقام پیاز مانند گروه سوئیت اسپانیش ها به دو قلو شدن حساسیت دارند. یکی از علل آن تراکم در کشت است که اگر به مقدار کفایت در واحد سطح وجود نداشته باشد این پدیده رخ میدهد (با این توضیح که تراکم کشت پیازها بسته به اندازه غده و روش کشت بین 600-400 هزار بوته در هکتار نرمال نامیده میشود).

– شروع غده دهی پیاز بستگی به طول روز و رقم دارد و واریته های زودرس به 12 ساعت و دیررس ها به 15 ساعت طول روز نیاز دارند تا شروع به زایش غده بنمایند وقتی به مقدار کافی نور دریافت نمیدارند فاکتور دوقلوزائی شدت می یابد.

– در مواردی که ابتدای رشد رقابت شدیدی بین شاخ و برگهای پیاز و علفهای هرز در مزارع شروع میشود این پدیده دور از انتظار نیست.

– کاهش درصد رطوبت خاک به مدت زیاد یکی از دیگر عوامل دوقلوزایی است.

– کشت عمیق نشاء یکی از عوامل دوقلو شدن غده است. نشاء پیاز باید در عمق 6-4 سانتیمتر قرار گیرد.

گلدهی ناخواسته (Bolting) در پیازهای روز کوتاه

پیاز یک گیاه دو ساله است که در سال اول از کشت بذر غده تولید میکند و در سال دوم غده ها پس از قرار گرفتن در معرض سرمای کافی به گل خواهند رفت و بذر تولید خواهد شد. برای تسریع و یکنواختی تولید گل در پیاز سرمای یک ماهه ای با درجه حرارت 10-7 درجه سانتیگراد لازمست ولی در مناطق گرمسیری مشاهده شده که درجه حرارت های بالاتر نیز در سال اول کشت منجر به ظهور تیرک گل می شود و از این طریق خسارت بسیاری به کشاورزان وارد خواهد آمد. برای جلوگیری از این وضع باید زمان کشت را به طریقی انتخاب نمود که در شروع سردی هوا بوته های پیاز در حد 5-4 برگی بوده تا تحت تاثیر هوا تحریک به گلدهی نشوند.

غالب کشاورزان برای دسترسی به زودرسی در پیاز سعی دارند که هرچه زودتر بذر یا نشاء را کشت نموده و در اینصورت در زمان سردی هوا بوته ای با 9-7 برگ یا بیشتر خواهند داشت که استرس دما موجب گلدهی ناخواسته خواهد شد و تولید را کاهش و حتی غیرقابل عرضه خواهد نمود. بنابراین هرچه بوته پیاز در زمان شروع سرما رشدش بیشتر باشد و طول دوره سرما زیادتر امکان به گل رفتن آن بیشتر است و حتی گاهی باعث عدم غده بستن خواهد شد که در سالهای اخیر نمونه های بسیاری از این وضعیت دیده شده است.

کارشناسان کشاورزی اعتقاد دارند که موضوع گلدهی بسیار پیچیده و هنوز دلایل و عوامل کامل آن شناخته نشده تا آنجاکه در یک مزرعه و در قطعات مختلف این درصد گلدهی میتواند متفاوت باشد از جمله:

– کشت زودهنگام در زمان شروع سرمای زمستانهه منجر به گلدهی ناخواسته خواهد شد (فقط در کشت های بهاره).

– در خاکهای شنی و سبک میزان حساسیت به گل رفتن بیشتر است.

– تراکم زیاد کشت میتواند در گلدهی تاثیرگذار باشد.

– مصرف بیش از حد کودهای ازته میتواند در تحریک بوته به گلدهی اثرگذار باشد.

– گاهی در مورد کشت های زودهنگام این امکان وجود دارد که بوته بدون غده بستن مستقیما به گل رفته و تولید بذر بنماید.

– در کشت ست اثرات سرما طبق تجربه موجود گیاه را تحت تاثیر قرار نمیدهد.

– پاره ای از ارقام هیبرید بصورت ژنتیکی نسبت به گلدهی ناخواسته مقاومت دارند شاید به همین دلیل ست های پیاز که از ارقام هیبرید تهیه می شود از قاعده کلی فوق مستثنی میشوند.

– تغییرات دمایی محیط در زمان غده بستن نیز میتواند به بولت گیاه منجر شود.

روشهای دیگر کشت پیاز

در اکثر مناطق پیازکاری کشور که به حدود 50 هزار هکتار سالیانه میرسد روش های گوناگونی برای کشت بذر استفاده میشود از جمله روش کرتی که با بذور تولیدی محلی 20-16 کیلو در هکتار بذر را در کرت دستپاش می نمایند و به همین دلیل بخش عمده ای از آن قوه نامیه نداشته و بخشی روی زمین و یا در عمق قرار میگیرد و قدرت سبز شدن را از دست میدهد ولی در جنوب کشور که غالبا از بذور هیبرید استفاده میشود از روش تولید نشاء در خزانه و سپس انتقال آن به زمین اصلی که معمولا در روی پشته آنرا کشت مینمایند استفاده میگردد.  در صورت وجود آب کافی بطور نشتی آبیاری می شود و یا آنکه از سیستم آبیاری تحت فشار (قطره ای) بهره میگیرند.

در اکثر مواقع زمان نگهداری نشاء در خزانه بسیار طولانی میشود و تا 60 روز هم قادر به جابجایی نشاها نیستند و اولین استرس را از این طریق به گیاه وارد می سازند، ضمن آنکه در زمان انتثال نشاء سعی دارند که مزرعه را آبیاری و نشاء را در میان دو انگشت دست گرفته و در خاک با فشار وارد سازند، در اینصورت ریشه مچاله شده در خاک قرار میگیرد و تا زمان جذب آب و شروع مجدد رشد ریشه قادر به رشد نخواهد شد. مشکل دیگر این روش کشت تراکم بذر در خزانه بوده که ساقه نمیتواند نور کافی دریافت نماید و زمان انتقال به مزرعه که هنوز گرمای هوا استمرار دارد استرس دیگری را به گیاه تحمیل می نمایند. گرچه در پاره ای مواقع و مناطق اخیرا با دستگاه نشاء کار آشنایی یافته و در صدد استفاده از آن در مزارع سطح وسیع شده اند که در کاهش هزینه های کارگری بسیار مفید خواهد بود و از موانع ذکر شده در فوق کلا جلوگیری خواهد شد.

زمان کشت خزانه و تولید نشاء پیاز بستگی به آب و هوای منطقه دارد. بهرحال بعد از سپری شدن سرمای بهاره و آماده نمودن بستر، کشت به ترتیب فوق انجام خواهد گرفت. در مناطق گرمسیر جنوبی اکثرا خزانه را در نواحی که دارای اقلیم مناسبی میباشد کشت و در زمان مساعد نشاء را منتقل مینمایند. در روش کشت مستقیم معمولا از دستگاه های کشت بذر بصورت مکانیزه استفاده می شود که اکثرا در خوزستان کشاورزان نسبت به آن آشنایی بیشتری دارند و در سایر مناطق در کرت های کوچک بذر را دستپاش مینمایند.

آبیاری پیاز

پیاز دارای ریشه ای سطحی و افشان است. بنابراین آبیاری در اکثر مناطق به صورت نشتی میباشد و طول فارو و زمان آبیاری و مقدار آن بستگی به انواع خاکها و فصول  کشت دارد.

در آبیاری نشتی باید طول فارو از 90-80 متر افزونتر نباشد، زمان آبیاری برای نفوذ جانبی و عمقی خاک باید کمتر از 7-6 ساعت نشود. در آبیاری های تحت فشار (قطره ای) طشتک تبخیر معیار تکرار آبیاریست و یا با نصب تنسیومترها در ابتدا و اواسط و انتهای زمین از رطوبت موجود در خاک برای تجدید آبیاری استفاده خواهد شد. ضمن آنکه کارشناسان فن باید فشار و طول نوارهای آبیاری و محل استقرار آنرا معین نمایند در غیر اینصورت از قطره چکان ها بطور مساوی آب خارج نشده و رشد گیاهان در مزرعه و زمان رسیدن آنها یکسان نخواهد شد.

برداشت پیاز

برای برداشت غده پیاز در مناطق روز کوتاه در حالت رسیدگی فیزیولوژیکی باید منتظر بود که 25-15 درصد ساقه ها از محل یقه گیاه سست شود و روی خاک قرار گیرد ولی در مناطق شمالی که ارقام روز متوسط غالبا مورد کشت قرار میگیرد برای انبارمانی سعی دارند تا 90-80 درصد بوته روی زمین قرار نگرفته برداشت را به تاخیر اندازند و پس از 10-3 روز که غده رطوبت اولیه را در مزرعه از دست داد قابل جمع آوری و نگهداری در انبارها خواهد بود. در روش برداشت غده همراه با برگ و سپس بعد از چند روز حذف برگ درصد مواد خشک داخل غده افزون تر از روشی است که ابتدا در مزرعه برگ حذف شده و سپس غده ها را از خاک با وسائل مکانیزه و یا کارگر خارج سازند.

نگهداری غده ها

تا زمان ارائه به بازار غده های کاملا رسیده از آن پیازهایی که نرم دارای یقه ای ضخیم هستند جدا و در انبار نگهداری و بقیه محصول درجه دو به بازار عرضه خواهد شد. انبار نگهداری باید دمای حدود صفر درجه سانتیگراد و رطوبتی حدود 60% را داشته باشد. در صورت افزایش دما جوانه زدن غده ها شروع و در کیفیت و انبارمانی پیاز تاثیر منفی خواهد گذاشت. برای پیازهای روز بلند که درصد مواد خشک آنها زیاد است و نگهداری آنها در انبار طولانی مدت است باید دو هفته قبل از شروع برداشت با هورمون NH3 مزرعه محلولپاشی گردد در آزمایش دوز مصرفی که با 500ppm و یا 250ppm انجام گرفته غلظت بالاتر تاثیر بیشتری باقی گذاشته در عمل اگر با استفاده از حدود یک تا دو لیتر مالیک هیدرازید در هکتار در زمانیکه 25% برگها روی زمین افتاده باشد نتایج بهتری جهت جلوگیری از سبز شدن غده ها در انبار بدست آمده است.

25 درصد برگها روی زمین افتاده باشد نتایج بهتری جهت جلوگیری از سبز شدن غده ها در انبار بدست آمده است. زمان مصرف هورمون بسیار مهم است زیرا که اگر زودتر از زمان لازم محلولپاشی انجام گیرد غده ها نرم میشوند و اگر دیرتر از زمان لازم محلولپاشی انجام گیرد در جلوگیری از جوانه زنی تاثیر نخواهد گذاشت. در هرحال  زمانیکه محلوپاشی انجام میگیرد برگها باید سبز و رو به خم شدن رفته باشند. نکته آخر آنکه غده هایی که برای بذرگیری و کشت مجدد در انبار نگهداری میشوند نباید از هورمون فوق استفاده شود.

بیماری های مهم پیاز
اکثر بیماریهای پیاز مربوط به زمان انبارمانی غده ها میتواند باشد ولی پاره ای از بیماریها نیز که میتواند خسارت قابل توجهی در کمیت و کیفیت تولید اثرگذار شود به قرار زیر است:

1. صورتی شدن ریشه های غده پیاز (Pink root) این بیماری اکثرا در مناطق شمالی کشور که تناوب زراعی را رعایت ننموده و پی در پی در یک زمین به کشت پیاز میپردازند بروز نموده تا آنجا که به دلیل شدت آلودگی هر چند سال خاک مزرعه را اجبار به تعویض دارند و هزینه بسیاری را از این بابت متحمل میشوند. نکته مهم آنسکه غالب ارقام جدید پیاز حساسیت بسیار کمی به ریشه صورتی دارند به جزء واریته های قرمز رنگ بومی مانند قرمز آذرشهر که به دلیل انبارمانی آن مورد توجه بخش مهمی از کشاورزان مناطق شمالی کشور است که نهایتا باید به استفاده از ارقام بنفش و یا زرد وارداتی وارداتی تمایل یافته و با تغییر روش کشت و رعایت تناوب خسارت زایی را بصورت چشم گیری کاهش دهند.

علائم بیماری: در مزارع آلوده ریشه های پیاز به رنگ صورتی در آمده و یا تشدید بیماری رنگ این ریشه ها به قرمز تمایل می یابد که در نتیجه باعث مرگ ریشه های موئی و کاهش جذب مواد غذایی و نهایتا کاهش عملکرد و کوچک شدن غده های آلوده میگردد.

گسترش بیماری: اسپور قارچ در حال کمون در بقایای گیاهان میزبان باقی مانده و با کشت مجدد پیاز فعال شده و خسارت وارد میسازد ولی چون قارچ به کل غده ریشه صدمه وارد نمیسازد گیاه آلوده ریشه های جدیدی تولید و تا حد کمی میتواند گیاه و غده را تغذیه نماید که در کاهش عملکرد تاثیر فراوانی خواهد داشت.

درمان: استفاده از ارقام غیرحساس و یا مقاوم و یا تناوب زراعی درازمدت علاج رهایی از این خسارت است.

2. سفیدک پنهان (Downy mildew) این بیماری در اکثر مناطق پیازکاریها قابل مشاهده است آب و هوای مرطوب و خنک باعث تشدید آلودگی میگردد.

علائم بیماری: اولین نشانه به صورت لکه های بیضی شکل به رنگ سبز بسیار کمرنگ ظاهر که بعدا با لکه های خاکستری و یا بنفش پوشیده میشود، گاهی قارچ آلترناریا نیز به آن اضافه و باعث سیاه شدن برگ میشود.

گسترش بیماری: بیماری در شرایط هوای مرطوب و با دمای 20-15 درجه سانتیگراد رشد و باعث صدمه به برگها که منبع تهیه مواد مغذی گیاه است وارد میگردد. برای کنترل این بیماری از انواع قارچکش ها میتوان استفاده نمود.

3. بیماری نوک سفیدی برگ (White tip disease) علائم بیماری با تشکیل لکه های کوچک روشن روی انتهای برگ است که به سرعت رشد یافته و باعث از بین رفتن نوک برگها شده که علاوه بر خسارت مستقیم در عملکردها در زمان انبارمانی غده ها نیز باعث پوسیدگی آنها میگردد./